Λάθος Ιονέσκο ανέβασαν.

 

Λάθος Ιονέσκο ανέβασαν.

 Αρκετοί επιχείρησαν να εξηγήσουν την πρόσφατη αποχώρηση του Αρη Σερβετάλη με αναφορές από τον «Ρινόκερο» του Ιονέσκο. Πρόκειται για μια επικίνδυνη και άστοχη συσχέτιση με ένα έργο που γράφτηκε για τον φασισμό. Ευτυχώς ο Ιονέσκο μάς έχει προσφέρει μια πολύ πιο σχετική παράσταση για να κατανοήσουμε τον παραλογισμό στα χρόνια της πανδημίας: «Το παιχνίδι της σφαγής».

Μια παράσταση, η οποία σχεδόν από την πρώτη σκηνή παρουσιάζει δυο βρέφη να πεθαίνουν στο καροτσάκι τους από κάποια μυστηριώδη επιδημία δεν είναι αυτό που θα λέγαμε εύπεπτο θεατρικό θέαμα. Δεκάδες κριτικοί μάλιστα υποστηρίζουν ότι «Το παιχνίδι της σφαγής» (εκδ. Κέδρος) του Ιονέσκο είναι το έργο με τους περισσότερους θανάτους επί σκηνής στην ιστορία της παγκόσμιας δραματουργίας. Η ιστορία εξελίσσεται σε μια ανώνυμη πόλη, ενός απροσδιόριστου αιώνα, όπου ένας άγνωστος ιός σκοτώνει απροειδοποίητα τους ανθρώπους. Οι παράλογες αντιδράσεις των πολιτικών και των κοινών ανθρώπων όμως μοιάζουν βγαλμένες από τη δική μας πανδημία.

«Φαίνεται πως μόνο οι πίθηκοι παθαίνουν αυτή την αρρώστια» είναι οι πρώτες λέξεις που ακούγονται επί σκηνής, θυμίζοντάς μας την άρνηση με την οποία αντιμετώπιζαν την Covid-19 χιλιάδες συνωμοσιολόγοι. Οταν όμως ο θάνατος χτυπά την πόρτα τους, οι ήρωες του Ιονέσκο αναζητούν αυτοσχέδια μαντζούνια που θα τους σώσουν, όπως σήμερα κάποιοι εναποθέτουν τις ελπίδες του σε φάρμακα για άλογα, σε βιταμίνες και σε χάλκινα καλώδια που βάζουν στη μύτη τους.

Ο παραλογισμός κλιμακώνεται λίγα λεπτά αργότερα με την εξής στιχομυθία:

- Υπάρχει κάτι που θα μπορούσες να κάνεις, όχι πολύ ευχάριστο βέβαια.

- Τι;

- Να κρεμαστείς. Θα μπορούσες να κρεμαστείς.

- Αυτό είναι επικίνδυνο.

- Εχει τους κινδύνους του, ναι... Εγώ όμως έπαθα πολύ χειρότερο, έπαθα κατάθλιψη.

Ο πρώτος βέβαια που θα πάθαινε κατάθλιψη σήμερα θα ήταν ο Ιονέσκο, αν μάθαινε ότι το δικό του θέατρο του παραλόγου ωχριά μπροστά στην απόφαση αντιεμβολιαστών να μη διασωληνωθούν, αλλά να μηνύουν τους γιατρούς που προσπαθούν να τους σώσουν.

Ο Ιονέσκο συνεχίζει πάντως απτόητος παρουσιάζοντας τα εύπορα στρώματα της πόλης, που πιστεύουν ότι θα γλιτώσουν από την επιδημία αν κλειδαμπαρωθούν στα σπίτια με τους υπηρέτες τους. Πρόκειται ίσως για την καλύτερη πρόβλεψη των κρατών του ανεπτυγμένου βορρά, που αρνούνται να χορηγήσουν επαρκή εμβόλια σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας, παρά τις προειδοποιήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι μόνο παγκόσμιες δράσεις μπορούν να μας σώσουν από την πανδημία.

Από την πένα του Ιονέσκο δεν θα γλιτώσουν ούτε οι φιλελεύθερες αντιλήψεις της εποχής μας, σύμφωνα με τις οποίες οι φτωχοί, που πλήττονται περισσότερο από τον ιό, επέλεξαν να είναι φτωχοί καθώς «ηδονίζονται με τη φτώχεια τους, τους αρέσει να είναι κατακάθια της κοινωνίας και να λιμνάζουν μέσα στο αλκοόλ και την τεμπελιά». Από την πλευρά τους οι θεοσεβούμενοι ζουν (και πεθαίνουν) με τη βεβαιότητα ότι η επιδημία πλήττει μόνο όσους δεν ακολουθούν «τις ηθικές αρχές και τις παραδόσεις».

Εξίσου τραγικά επίκαιρη είναι η απεικόνιση από τον Ιονέσκο και διάφορων πολιτικών, οι οποίοι επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την επιδημία. Ο «νεοφιλελεύθερος» της εποχής ενοχλείται γιατί λόγω των θανάτων οι μεγαλέμποροι καλούνται να πληρώσουν περισσότερους φόρους, που όπως λέει καταλήγουν στους δημόσιους υπαλλήλους (σας θυμίζει μήπως τις φοροαπαλλαγές για το μεγάλο κεφάλαιο και την υπόγεια ιδιωτικοποίηση του συστήματος υγείας από την κυβέρνηση Μητσοτάκη;). Από την πλευρά του ο «προοδευτικός» αντικρατιστής πολιτικός υποστηρίζει ότι οι κυβερνώντες «εφηύραν τον λοιμό για να μας ακινητοποιήσουν και να μας κάνουν υποχείριά τους». Ο ίδιος μάλιστα προτείνει να σκοτώσουν τους νεκροθάφτες. «Η συνενοχή τους με το κατεστημένο» φωνάζει «είναι φανερή, αφού οι νεκροθάφτες είναι κρατικοί υπάλληλοι!» (και αν αυτό δεν το έχετε διαβάσει ακόμη σε κάποια αφίσα των Αυτόνομων στα Εξάρχεια... περάστε πάλι σε καμιά βδομάδα).

Υπάρχουν βέβαια αρκετοί λόγοι για τους οποίους «Το παιχνίδι της σφαγής» δεν μπορεί να αποτελέσει απόλυτο οδηγό για τη σημερινή εποχή. Καταρχάς στο έργο οι επιστήμονες δεν καταφέρνουν να βρουν λύση για την αντιμετώπιση της πανδημίας, οπότε ο θάνατος δεν είναι «επιλογή», όπως συμβαίνει σήμερα με χιλιάδες ανεμβολίαστους, αλλά αναπόδραστη βεβαιότητα. Το βασικό πρόβλημα όμως είναι ότι ο Ιονέσκο δεν ήθελε να γράψει για την ίδια την επιδημία, αλλά να τη χρησιμοποιήσει μεταφορικά για να περιγράψει τις αντιδράσεις των ανθρώπων απέναντι στην απόγνωση και τον θάνατο. Αντίθετα, πολύ πιο χρήσιμος οδηγός για τη δική μας πραγματικότητα να είναι το έργο που φαίνεται να ενέπνευσε τον Ιονέσκο –το βιβλίο «Η χρονιά της πανούκλας» (εκδόσεις Αρσενίδης) που έγραψε το 1722 ο Ντάνιελ Ντεφόε για τη βουβωνική πανώλη που χτύπησε το Λονδίνο το 1665.

Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Economic Inquiry συνέκρινε τις σημερινές αντιδράσεις των ανθρώπων με αυτές που περιέγραφε ο Ντεφόε πριν από τρεις αιώνες. Το συμπέρασμά ήταν ότι πέρα από την εμφάνιση «τσαρλατάνων», που υπόσχονται να αντιμετωπίσουν την πανώλη, στον ευρύτερο πληθυσμό παρατηρούνται πάντα δυο αντίθετες τάσεις: αύξηση του ατομικισμού, αλλά και στοιχεία ισχυρού αλτρουισμού. Αυτή ακριβώς η διάκριση του Ντεφόε, σε αυτούς που θέλουν να σώσουν μόνο τον εαυτό τους και σε όσους θέλουν να σώσουν και τον δίπλα τους, μπορεί να εξηγήσει πολύ καλύτερα τη σημερινή πραγματικότητα σε σχέση με τον αντιφασιστικό λόγο από τον «Ρινόκερο» – ένα εξαιρετικό έργο που δυστυχώς χρησιμοποιείται από όσους με χυδαιότητα υποστηρίζουν ότι βιώνουν το δράμα των εβραίων στο Ολοκαύτωμα επειδή κάποιος τους ζήτησε να εμβολιαστούν.

Για το ποιοι είναι βέβαια οι ατομικιστές και ποιοι οι αλτρουιστές στη σημερινή πανδημία ο καθένας έχει σχηματίσει ήδη την άποψή του. Και ίσως είναι αργά να του την αλλάξουμε. Θα μείνουμε για πάντα σε αντίπαλα στρατόπεδα.

Άρης Χατζηστεφάνου

info-war.gr

https://www.efsyn.gr/themata/infowar/321134_lathos-ionesko-anebasan

27/11/2021