Γιατί ο Πάπας επισκέπτεται την Ελλάδα.

 
Γιατί ο Πάπας επισκέπτεται την Ελλάδα.

Τα κριτήρια με τα οποία επιλέγονται τα εκτός έδρας ταξίδια που εντάσσει στο (ούτως ή άλλως βεβαρυμένο) πρόγραμμά του ο Πάπας της Ρώμης είναι αυστηρά, περίπλοκα και όχι πάντοτε προφανή. Αρκεί και μόνο να αναλογισθεί κανείς ότι από την εκλογή του το 2013 μέχρι σήμερα ο κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο δεν έχει επισκεφθεί την πατρίδα του Αργεντινή.

Είναι μεγάλος ο αριθμός των τοπικών καθολικών κοινοτήτων (και των πολιτικών ηγεσιών) ανά τον κόσμο που ερίζουν για την περιπόθητη παπική επίσκεψη, χωρίς συνήθως να τα καταφέρνουν. Η βατικάνεια διπλωματία ζυγίζει πολύ προσεκτικά τα ρίσκα και τα οφέλη από κάθε πιθανό ταξίδι, το είδος του "μηνύματος” που εκπέμπεται σε σχέση με μεγάλα τρέχοντα ζητήματα, την πιθανότητα πολιτικής εκμετάλλευσης από τρίτους (αποφεύονται λ.χ. οι προεκλογικές περίοδοι), τις αντοχές του ίδιου του ηλικιωμένου ποντίφηκα κ.ο.κ.

Οπότε αναπόφευκτα προκύπτει η απορία: τι οδηγεί στις αρχές Δεκεμβρίου τα βήματα του Πάπα Φραγκίσκου στην Κύπρο και την Ελλάδα, ήτοι δύο χώρες με μάλλον περιορισμένο διεθνές βεληνεκές και με ισχνό ποσοστό πληθυσμού καθολικού θρησκεύματος; Πόσο μάλλον όταν, για τμήμα των πιστών και της ιεραρχίας της ελλαδικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, μια επίσκεψη του Πάπα εξακολουθεί να αποτελεί, πράγμα δίχως ανάλογο εντός Ε.Ε., ένα είδος "σκανδάλου”; (Η απαντητική επιστολή του Αρχιεπισκόπου Αθηνών στον Μητροπολίτη Κονίτσης στην οποία τονίζεται ότι ο πάπας θα γίνει δεκτός από τον κ. Ιερώνυμο ανεπισήμως, χωρίς την παρουσία συνοδικών ιεραρχών, είναι χαρακτηριστική).

Ωστόσο, ο οικουμενικός διάλογος, κατά προτεραιότητα μάλιστα με την Ορθοδοξία, αποτελεί σταθερή επιλογή της Καθολικής Εκκλησίας μετά τη Β' Βατικανή Σύνοδο (1962-1965) και οι θερμές συμβολικές χειρονομίες διαρκώς πληθαίνουν, όσο και αν επί της ουσίας των διεκκλησιαστικών σχέσεων επικρατεί στασιμότητα και "κόπωση”.

Εξ ού και στα επτά ταξίδια που πραγματοποίησε το 2019 στο εξωτερικό, πριν διακόψει για περισσότερο από ένα έτος λόγω πανδημίας, ο πάπας Φραγκίσκος συμπεριέλαβε την Ρουμανία, την Βουλγαρία και τη Βόρεια Μακεδονία. Επιπλέον, σε μία συγκυρία όπου Κωνσταντινούπολη και Μόσχα βρίσκονται πρακτικά σε κατάσταση σχίσματος, λόγω της ουκρανικής κρίσης, η καλλιέργεια δεσμών μεταξύ της Ρώμης και του ελληνόφωνου ορθόδοξου κόσμου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα. (Το ανεκπλήρωτο για όλους τους Πάπες της σύγχρονης εποχής όνειρο μιας επίσκεψης στη Μόσχα θα αποκτούσε ίσως μεγαλύτερες πιθανότητες υλοποίησης αν κινητοποιούνταν και τα ρωσικά εκκλησιαστικά αντανακλαστικά ανταγωνισμού).
Μεσογειακή πολιτική

Όμως ο κυριότερος στόχος της έλευσης του ποντίφηκα στην Ελλάδα και την Κύπρο δεν είναι στην παρούσα φάση η ενίσχυση του διαχριστιανικού διαλόγου. Είναι η προώθηση της "μεσογειακής πολιτικής" της Αγίας Έδρας, της φιλομεταναστευτικής της γραμμής και της αντίληψης του συγκεκριμένου Πάπα περί "εξόδου" στις "περιφέρειες", γεωγραφικές και υπαρξιακές.

Ο πάπας Μπεργκόλιο αρέσκεται να δημιουργεί εκπλήξεις, να μεταβαίνει σε "δύσκολους" προορισμούς (αγνοώντας ακόμη και ανησυχίες ασφαλείας, σαν αυτές που εύλογα γεννούσε η μετάβασή του λ.χ. στο Ιράκ ή την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία), σε χώρες φτωχές ή δοκιμαζόμενες, με μικρούς και ενίοτε "πολιορκούμενους" ρωμαιοκαθολικούς πληθυσμούς ή σε περιοχές του κόσμου έξω από την παραδοσιακή εμβέλεια του Χριστιανισμού, όπως η αναδυόμενη Άπω Ανατολή ή ο ισλαμικός χώρος, συνδυάζοντας την ποιμαντική μέριμνα με το παράδειγμα της διαθρησκειακής συνεννόησης.

Κυρίως όμως, ο επίσκοπος Ρώμης δεν υπολογίζει ιδιαίτερα την πιθανότητα να γίνει ενοχλητικός στους πολιτικούς οικοδεσπότες του. Όπως συνέβη λ.χ. τον Σεπτέμβριο στην Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν, όπου στην μόλις επτάωρη παρουσία του στην χώρα καταδίκασε εμφατικά τον αντισημιτισμό και εξέπεμψε φιλικό προς τους μετανάστες μήνυμα. (Ο ελεγχόμενος από την αντιπολίτευση δήμος Βουδαπέστης ανήρτησε παπικές ρήσεις του τύπου "Η κατάχρηση εξουσίας τραυματίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια”).

Είναι χαρακτηριστικό, ότι η πρώτη και μάλιστα αιφνιδιαστική έξοδος του Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο από τη Ρώμη μετά την εκλογή του στον παπικό θρόνο ήταν στη νήσο της Λαμπεντούζα, επίκεντρο του μεταναστευτικού δράματος της Μεσογείου, ενώ το 2016 ο ποντίφηκας, από κοινού με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, επισκέφθηκαν τη Λέσβο.

Επιστρέφοντας φέτος στο ίδιο νησί, ο πάπας δεν θα βρει πια ούτε τον ίδιο προσφυγικό πληθυσμό ούτε τον καταυλισμό της Μόριας που πυρπολήθηκε. Στην πρώτη του όμως επίσκεψη στην ηπειρωτική Ελλάδα θα βρει μία ακμαία ρωμαιοκαθολική κοινότητα, με νέους επισκόπους σε Αθήνα, Τήνο και Σύρο και με το ποίμνιο να έχει εκτοξευθεί λόγω της εγκατάστασης μεταναστών από τις 50.000 των Ελλήνων Καθολικών στις 200.000.

Τουρκικά μέσα ενημέρωσης όπως η Daily Sabah δεν χάνουν την ευκαιρία να συνδέσουν την τοποθέτηση του πάπα ότι "η Μεσόγειος έχει γίνει το μεγαλύτερο νεκροταφείο της Ευρώπης" με δημοσιεύματα καταγγελτικά για τις επαναπροωθήσεις που προσάπτουν στην ελληνική πλευρά. (Άλλες τοποθετήσεις του Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο περί της σφαγής των Αρμενίων ως "της πρώτης γενοκτονίας του 20ού αιώνα” ή περί της "οδύνης” που προκάλεσε η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, προτιμούν αυτή τη στιγμή να τις ξεχνούν).

Το κυριότερο όμως είναι ότι η επίσκεψη σε Κύπρο και Ελλάδα λειτουργεί ως σκαλί προετοιμασίας της συνάντησης επισκόπων και δημάρχων από όλη τη Μεσόγειο που προετοιμάζει ο Πάπας για τον Φεβρουάριο στη Φλωρεντία. Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλον "παίκτη” της περιοχής, η Αγία Έδρα επιχειρεί να συγκροτήσει μια συμπεριληπτική μεσογειακή πολιτική, παραμένοντας ένας βαθιά ιταλικός θεσμός από τη μια, αλλά και με προσανατολισμό στον παγκόσμιο Νότο, όπου μεταφέρεται το δημογραφικό κέντρο βάρους του Χριστιανισμού. Το ενδιαφέρον αυτών των εξελίξεων και για την Ελλάδα είναι προφανές.  

Του Κώστα Ράπτη

https://www.capital.gr/politiki/3596589/giati-o-papas-episkeptetai-tin-ellada

22/11/2021