Ο κόσμος και η Ελλάδα μετά τη συνάντηση Μπάιντεν-Σι.
Ο κόσμος και η Ελλάδα
μετά τη συνάντηση Μπάιντεν-Σι.
Αν υπάρχει μία λέξη, η οποία μπορεί να περιγράψει τις διεθνές εξελίξεις τα τελευταία δύο, τουλάχιστον, χρόνια, αυτή είναι η «αβεβαιότητα». Η σκλήρυνση της αμερικανικής στάσης έναντι της Κίνας σε συνδυασμό με την πανδημία έχουν δημιουργήσει μεταβλητές που επηρεάζουν το παγκόσμιο σύστημα και αυξάνουν τον κίνδυνο παρανοήσεων με τέτοιο τρόπο, ώστε το σενάριο σύρραξης να μη φαντάζει απίθανο. Συνεπώς, η διαδικτυακή συνάντηση των προέδρων Τζο Μπάιντεν και Σι Τζινπίνγκ θεωρείται από μόνη της θετική εξέλιξη. Η συνάντηση δεν πραγματοποιήθηκε κατόπιν προσωπικών πρωτοβουλιών, όπως συνέβαινε τα χρόνια του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά ύστερα από δύσκολες προσπάθειες των αντιπροσωπειών Ηνωμένων Πολιτειών-Κίνας, για την επίτευξη μιας στοιχειώδους συνεννόησης.
Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν δύο βασικές πτυχές που χρήζουν ανάλυσης. Η πρώτη σχετίζεται με την κατάσταση στο στενό της Ταϊβάν. Πενήντα χρόνια μετά την επίσκεψη του Χένρι Κίσιντζερ στο Πεκίνο, η αρχή της μίας Κίνας εξακολουθεί να αποτελεί τη βάση των σινοαμερικανικών σχέσεων. Η ένταση, όμως, αυξάνει, καθώς από τη μία πλευρά η Κίνα εργάζεται για την επανασύνδεση με την Ταϊβάν πρωτίστως ειρηνικά, ενώ από την άλλη οι Ηνωμένες Πολιτείες ενισχύουν την αποτρεπτική ικανότητα της νήσου, για να καταστήσουν πολύ υψηλό για το Πεκίνο το κόστος ενδεχόμενης στρατιωτικής προσάρτησης της. Βασική παράμετρος κάθε ανάλυσης είναι πως για την Κίνα το θέμα της Ταϊβάν εντάσσεται στα ζωτικά εθνικά συμφέροντά της. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει περισσότερο στρατηγικό χαρακτήρα και συνδέεται με την παρουσία τους στην Ασία. Οι σινοαμερικανικές διαφωνίες στη γειτονιά της Κίνας επεκτείνονται τα τελευταία χρόνια και στη Νότιο Σινική Θάλασσα, αλλά το ζήτημα της Ταϊβάν παραμένει ιστορικά το πιο σημαντικό.
Η δεύτερη σχετίζεται με τον γενικότερο σινοαμερικανικό ανταγωνισμό στο πολιτικό, οικονομικό, και κυρίως το τεχνολογικό πεδίο. Η άνοδος και η οικονομική επιτυχία της Κίνας εντείνουν τον ανταγωνισμό, και δημιουργούν ιδιαίτερη ανησυχία στην Ουάσιγκτον για μελλοντικές αλλαγές στην παγκόσμια διακυβέρνηση και αναδόμηση των κανόνων των διεθνών σχέσεων με ορισμένα κινεζικά χαρακτηριστικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πρόσφατες κινεζικές αποστολές στο διάστημα, που δείχνουν πως το Πεκίνο τα καταφέρνει, ακόμα και όταν υψώνονται αμερικανικά εμπόδια. Η στρατιωτική ανωτερότητα των Ηνωμένων Πολιτειών δεν αμφισβητείται αλλά από μόνη της αδυνατεί να προσφέρει πολιτικές λύσεις, όπως φάνηκε πρόσφατα στο Αφγανιστάν.
Στοίχημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι να συνεχίσουν να ηγούνται σε έναν κόσμο που αλλάζει, δρώντας δημιουργικά και εμπνέοντας τους εταίρους τους. Η πρόσφατη ομιλία του Προέδρου Μπάιντεν, με αφορμή την έγκριση του νόμου για τις υποδομές εμπεριέχει σημεία αυτοκριτικής που είναι πολύτιμα για την υπερδύναμη και τις σχέσεις της με άλλα κράτη. Ταυτόχρονα, στοίχημα για την Κίνα είναι η διαρκής βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών της και η ενίσχυση των δεσμών της με όλες τις χώρες του κόσμου μέσω της αναβίωσης του αρχαίου Δρόμου του Μεταξιού και άλλων σχημάτων συνεργασίας, που εγγυώνται στενότερη διασύνδεση στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον και οικονομική ευρωστία.
Καθώς δύο σχολές σκέψης, δύο πολιτιστικές παραδόσεις, η αμερικανική και η κινεζική αλληλοεπιδρούν περισσότερο από ποτέ, οι έντονες διαφωνίες είναι απολύτως φυσιολογικές. Αλλά η ειρηνική συνύπαρξη συνιστά μονόδρομο με δεδομένο πως τα σημερινά προβλήματα έχουν παγκόσμιο χαρακτήρα. Αυτό το βλέπουμε με την κλιματική αλλαγή, την τρομοκρατία, την πανδημία αλλά και τη διαχείριση περιφερειακών θεμάτων όπως οι συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Όσο περισσότερο Αμερική και Κίνα μιλούν μεταξύ τους αντί να μιλούν η μία για την άλλη σε διαφορετικά ακροατήρια, τόσο καλύτερα για τη σταθερότητα του διεθνούς συστήματος.
Η Ελλάδα δεν είναι προφανώς βασικός παίκτης στις παγκόσμιες εξελίξεις αλλά ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης τις παρακολουθεί και ευθυγραμμίζει την πολιτική της με αυτή των Βρυξελλών, που είναι περισσότερο διαλλακτική έναντι της Κίνας συγκριτικά με αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών. H ορθή τακτική της ενίσχυσης των ελληνοαμερικανικών σχέσεων με μπορεί έξυπνα να συνδυάζεται με παράλληλη βελτίωση των σινοελληνικών, στο μέτρο του δυνατού και με σεβασμό στις ανησυχίες της Ουάσιγκτον και το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ο κόσμος είναι διαφορετικός σε σχέση με τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και η Κίνα διαφορετική από τη Σοβιετική Ένωση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σύμμαχός μας αλλά η Κίνα δεν είναι αντίπαλός μας.
Γιώργος Ν. Τζογόπουλος
Senior Fellow στο ΕΛΙΑΜΕΠ και το BESA
και συγγραφέας του βιβλίου The Miracle of China: The New Symbiosis with the World (Springer, 2021)
https://www.kathimerini.gr/world/561596146/o-kosmos-kai-i-ellada-meta-ti-synantisi-mpainten-si/
20/11/2021