Περί «pushback» ...και φύλαξης των συνόρων.
(1) Περί «pushback»...και φύλαξης των συνόρων (2)Από τον Έβρο στην Πολωνία – Ποιος είναι πρόσφυγας και ποιος μετανάστης.
Είχα πρωτοακούσει τον όρο «pushback» από κοντινό μου πρόσωπο πριν ενάμιση χρόνο, πολύ πριν τον ακούσω να προφέρεται κάτω από ένα Κόκκινο Καπέλο. Ήταν η περίοδος της υβριδικής επίθεσης στον Έβρο, και όλοι συζητούσαμε για το πώς θα έπρεπε να αντιδράσει το ελληνικό κράτος σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Όταν ανέφερα ότι τα σύνορα, χερσαία η θαλάσσια, υπάρχουν για να προστατεύονται, πήρα την απάντηση: «Ξέρεις Θανάση, αυτό λέγεται ‘pushback’ και είναι παράνομο».
Ενστικτωδώς είχα ρωτήσει: «Βάσει τίνος νόμου και τίνος δικαίου είναι παράνομο;». Όμως και μόνον η ύπαρξη του όρου με είχε πιάσει εξαπίνης: για να υπάρχει όρος, κάτι πρέπει να περιγράφει, σωστά;
Αναζητώντας όμως τον όρο διαπίστωσα ότι αποτελεί μια απόπειρα νομικού κολάζ που συνδυάζει φύρδην-μίγδην την Διεθνή Σύμβαση Ναυτικής Έρευνας και Διάσωσης (1979) και την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας (1982) με μάλλον ασύνδετες διεθνείς συμφωνίες όπως την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (1950) και την Σύμβαση για το καθεστώς των προσφύγων (1951).
Όπως αναγνώριζε περσινό άρθρο της Deutsche Welle, ο όρος δεν είναι τόσο νομικός όσο πολιτικός και δύσκολα μπορεί να ληφθεί σοβαρά υπόψη υπό οποιαδήποτε αυστηρώς νομική έννοια. Το ιστολόγιο του European Journal of International Law, σε ένα κατά τα άλλα πολιτικό άρθρο που παθιασμένα καταδικάζει το «pushback», αναγκάζεται να παραδεχθεί ότι αυτό είναι «μη τεχνικός όρος». Αλλά και κεφάλαιο πρόσφατου συλλογικού τόμου ακαδημαϊκών με παρόμοια κλίση υπέρ της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης, επίσης διευκρινίζει ότι «δεν υπάρχει συνολικά αποδεκτός ορισμός». Με άλλα λόγια, δεν ξέρουμε ακριβώς τι είναι αλλά ξέρουμε ότι είναι παράνομο.
Πράγματι, είναι αμφίβολο αν θα φαντάζονταν οι συντάκτες των παραπάνω συμβάσεων το σενάριο κάποιος μη διωκόμενος να αγοράζει τουρκική e-visaχωρίς κανέναν έλεγχο, π.χ. στην Κινσάσα, να παίρνειπτήση της Turkish Airlines για την Κωνσταντινούπολη, το λεωφορείο για το Τσεσμέ ή τους Κήπους, να αγοράζει βάρκα από λαθροδιακινητή, να εισέρχεται οικειοθελώς στα ελληνικά χωρικά ύδατα συνοδεία τουρκικών ακταιωρών, και να εκπέμπει σήμα κινδύνου, ενίοτε τρυπώντας την βάρκα μόλις καταφθάσει το πρώτο σκάφος του ελληνικού λιμενικού. Πώς αυτός είναι «πρόσφυγας», πώς είναι «ναυαγός», και από πού κι ως πού το ελληνικό κράτος δεσμεύεται από τις παραπάνω συμβάσεις σε τέτοιες περιπτώσεις;
Κατ’ αναλογίαν, επειδή ο ιδιοκτήτης ενός ακινήτου έχει την αστική ευθύνη για την ασφάλεια των επισκεπτών του, θα θεωρούσαμε ποτέ λογικό ο διαρρήκτης που θα πέσει γλιστρώντας στο χαλάκι της πόρτας, να του κάνει μήνυση για τραυματισμό;
Μόνον με υπερβολική αφέλεια, ή υπερβολική πονηριά, θα γινόταν αποδεκτή μια τέτοια εκτροπή των προθέσεων και του πνεύματος αυτών των διεθνών συμβάσεων. Ιδίως όταν οι μεταναστευτικές ροές χρησιμοποιούνται ως όπλα από καθεστώτα τύπου Ερντογάν και Λουκασένκο.
Ο όρος «pushback» παραμένει νομικά θολός παρά τα τουλάχιστον 15 χρόνια ύπαρξής του (βλ. π.χ. κείμενο του Humans Rights Watch του 2006). Αλλά η νομική διαύγεια ποτέ δεν ήταν ζητούμενο. Και εδώ έγκειται η ιδιοφυΐα του εφευρέτη του. Σκοπός του, αντιθέτως, είναι να ποινικοποιήσει μια παμπάλαια πρακτική που ονομάζεται... «υπεράσπιση εθνικών συνόρων». Πρακτική, σημειωτέον, που προβλέπεται και από το Σύνταγμα και από τον Ποινικό Κώδικα και από διεθνείς συμβάσεις. Ο εφευρέτης του όρου γνώριζε ότι η εξουσία επί των λέξεων είναι εξουσία επί της γλώσσας, η οποία μετατρέπεται σε εξουσία επί της σκέψης, των ιδεών και τελικώς της πολιτικής.
Ως όρος, το «pushback» εκμεταλλεύεται τα υπέρμετρα αισθήματα ενοχών που έχουμε ως μεταμοντέρνοι Χριστιανοί με παλαβωμένες τις Χριστιανικές μας αρετές. Παραλλήλως, εργαλειοποιεί την αυτονόητη βιαιότητα της εικόνας σωμάτων ασφαλείας επί το έργον, στην οποία ο μέσος πολίτης είναι ασυνήθιστος.
Ναι... Για όποιον ξύπνησε χτες, κράτος σημαίνει νομιμοποιημένη άσκηση βίας. Και μερικές φορές το κράτος επί το έργον παράγει βίαιες και απωθητικές εικόνες.
Αν αποφασίσουμε όμως ότι δεν τις αντέχουμε απεμπολούμε την ίδια την έννοια του κράτους προς όφελος μιας παθητικής απραξίας. Θα απεμπολούσαμε άραγε την ιατρική, επειδή μας απωθούν οι εικόνες του χειρουργού με τα ματωμένα χέρια του μέσα στην κοιλιά ενός ασθενούς; Θα αγνοήσουμε ότι βίαιες και απωθητικές εικόνες παράγει και η απουσία κράτους–όπως και η απουσία της ιατρικής; Εν τέλει δηλαδή το θέμα είναι ποιες βίαιες και απωθητικές εικόνες επιλέγουμε.
Σε κάθε περίπτωση, «pushback» δεν υπάρχει στον νόμο, πολλώ δε μάλλον «παράνομο pushback». Υπάρχει μόνον στα μυαλά κάποιων καλοπροαίρετων ανθρώπων–κρίμα να μην υπάρχει ακριβέστερη μετάφραση της λέξης «self righteous»–και στα στόματα επαγγελματιών φιλανθρώπων. Σεβόμενοι την Σωκρατική-Πλατωνική μέθοδο δεν έχει καν νόημα να μιλάμε για κάτι που δεν έχουμε ορίσει.
Αντιθέτως, αυτό που πράγματι υπάρχει και έχει σαφή ορισμό είναι η νόμιμη φύλαξη συνόρων. Ίσως αυτό και μόνον θα έπρεπε να απαντήσει ο κ. Μητσοτάκης στο Κόκκινο Καπέλο.
Δρ. Θανάσης Μπούνταλης
Χημικός-Ερευνητής
https://www.huffingtonpost.gr/entry/peri-pushback_gr_
21/11/2021
ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
(2)
Από τον Έβρο στην Πολωνία – Ποιος είναι πρόσφυγας και ποιος μετανάστης.
Στις αρχές του 2020, η υβριδική επίθεση του Ερντογάν στον Έβρο με όπλο παράνομους μετανάστες απέτυχε, αλλά ως μέθοδος δεν πήγε χαμένη. Την μιμήθηκε ο Λουκασένκο. Είναι γνωστό τι συμβαίνει εδώ και αρκετές ημέρες στα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία. Όπως είναι γνωστό το πως βρέθηκαν Ιρακινοί, Υεμενίτες και άλλοι μουσουλμάνοι μετανάστες (μεταξύ τους υπάρχει και πρόσφυγας) στα βόρεια. Ας είναι καλά η Turkish Airlines.
Τώρα που οι Ευρωπαίοι εταίροι μας βλέπουν να “χτυπάει η καμπάνα έξω από την πόρτα τους” αντιδρούν με πολύ πιο έντονο κι αποφασιστικό τρόπο από όταν δεχόταν επίθεση ο Έβρος. Πολύ περισσότερο η Πολωνία, η οποία πάντα ήταν αρνητική στην επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία. Ουδεμία έκπληξη! Η υποκρισία των Ευρωπαίων εταίρων είναι και εξόφθαλμη και ιστορικά αποδεδειγμένη.
Δεν είναι, όμως, το θέμα μας αυτό. Η Ελλάδα, άλλωστε, συνεχίζει να δέχεται πίεση και στον Έβρο και στα νησιά. Προ ημερών, μάλιστα, ο πρωθυπουργός βρέθηκε αντιμέτωπος με τη γνωστή ερώτηση-επίθεση από την Ολλανδή δημοσιογράφο για τα περιβόητα push back. Έχει, λοιπόν, αξία να ξεκαθαρίσουμε ποιος είναι παράνομος οικονομικός μετανάστης και ποιος πρόσφυγας που δικαιούται άσυλο, γιατί τα θολά νερά βολεύουν τους δικαιωματιστές που εμμέσως πλην σαφώς πιέζουν για “ανοικτά σύνορα”.
Οι όροι που χρησιμοποιούνται έχουν κρίσιμη σημασία, επειδή ουσιαστικά προδιαγράφουν και τον τρόπο αντιμετώπισης. Για την ακρίβεια, γίνεται ιδεολογική χρήση των όρων “πρόσφυγας” και “οικονομικός μετανάστης”. Στην περίπτωση του Έβρου πριν 20 μήνες και στην Πολωνία σήμερα, δεν έχουμε μεταναστευτικό πρόβλημα. Πρόκειται για υβριδικό πόλεμο και ως τέτοιος πρέπει να αντιμετωπίζεται.
Οι κανονισμοί “Δουβλίνο”
Ο θεσμός της παροχής ασύλου σε πρόσφυγες αποτελεί κατάκτηση του πολιτισμού και πρέπει να διαφυλαχθεί σαν κόρη οφθαλμού. Για να εξασφαλίζεται προστασία σ’ όσους πραγματικά την έχουν ανάγκη, όμως, πρέπει να έχουν καθορισθεί σαφή κριτήρια για το ποιος είναι πρόσφυγας και ποιος οικονομικός μετανάστης. Το άσυλο θεσπίσθηκε με τη Σύμβαση της Γενεύης το 1951 για να προστατεύσει άτομα που διώκονται προσωπικά για τις πολιτικές πεποιθήσεις τους, την εθνικότητα, τη θρησκεία ή τις σεξουαλικές προτιμήσεις τους. Δεν είναι δυνάμει πρόσφυγες όσοι κατοικούν σε χώρες όπου υπάρχουν ένοπλες συγκρούσεις.
Τη δεκαετία του 1990 άρχισε αυτό που αποκαλείται forum shopping. Εκείνος δηλαδή που ήθελε να υποβάλει αίτηση για άσυλο την υπέβαλλε ταυτοχρόνως σε 3-4 κράτη και περίμενε να δει ποιο θα τον αναγνωρίσει σαν πρόσφυγα. Γι’ αυτό τον λόγο θεσπίσθηκε το 1999 το κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Τμήμα του είναι οι κανονισμοί “Δουβλίνο”. Βάσει αυτών, κάποιος μπορεί να υποβάλει αίτηση μόνον στη χώρα πρώτης εισόδου. Η μετάβαση στην ΕΕ κατέστη πλέον πολύ δύσκολη, αφού όλες οι χώρες-μέλη επέβαλαν τις ίδιες απαιτήσεις για παροχή βίζας. Η υποχρέωση βίζας ανέκοψε σε μεγάλο βαθμό τις νόμιμες ροές προσφύγων. Η πίσω πόρτα της παράνομης εισόδου, όμως, παρέμεινε ανοιχτή και λειτουργεί ως κίνητρο.
Δύο χρόνια μετά τη θέσπιση του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου έγινε η επέμβαση των Δυτικών στο Αφγανιστάν (2001) και δύο χρόνια αργότερα στο Ιράκ. Αυτές είχαν ως αποτέλεσμα μια μεγάλη ροή προς την Ευρώπη, η οποία τροφοδότησε και τη ροή παράνομων οικονομικών μεταναστών από την Ασία και την Αφρική. Λόγω γεωγραφίας, οι χώρες-πύλες ήταν η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία.
Προσωποποιημένη κι όχι συλλογική
Είναι αναμφισβήτητο ότι, λόγω των πολέμων η ζωή των Αφγανών, των Ιρακινών και των Σύριων έγινε δύσκολη και ο κίνδυνος για την ασφάλειά τους μεγάλωσε. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, δεν αρκεί από μόνο του για να χαρακτηρισθούν πρόσφυγες. Πρόσφυγας είναι αυτός που κινδυνεύει άμεσα η ζωή του για ειδικούς λόγους. Η ιδιότητα του πρόσφυγα είναι προσωποποιημένη κι όχι συλλογική.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν συλλήβδην όλοι οι Σύριοι πρόσφυγες, επειδή στη Συρία γινόταν πόλεμος. Τα κριτήρια της σύμβασης της Γενεύης, όμως, έχουν ξεχειλώσει πολύ, οδηγώντας σε αδιέξοδο. Αν υιοθετηθεί επισήμως το κριτήριο ότι θα δικαιούνται προστασία πρόσφυγα όλοι οι κάτοικοι των ουκ ολίγων χωρών, στις οποίες διεξάγονται ένοπλες συγκρούσεις, η Ευρώπη θα έπρεπε δυνάμει να προσφέρει προστασία σε δεκάδες εκατομμύρια.
Λόγω της διαφοράς βιοτικού επιπέδου, της επιδείνωσης των συνθηκών ζωής και της έλλειψης ευκαιριών, και όσοι δεν κινδυνεύουν στις χώρες τους προσπαθούν να αναζητήσουν καλύτερη τύχη στην Δύση. Με άλλα λόγια, έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου. Η μεταναστευτική ροή έχει διογκωθεί και είναι με διακυμάνσεις διαρκής. Όπως αποδεικνύεται οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ούτε μπορούν να την διαχειρισθούν, ούτε την θέλουν.
Από πρόσφυγας οικονομικός μετανάστης
Οι Σύριοι, που υποχρεώθηκαν λόγω του πολέμου να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, αρχικά κατέφυγαν σχεδόν στο σύνολό τους σε τρεις γειτονικές χώρες: σε Τουρκία, Λίβανο και Ιορδανία. Η Τουρκία, όμως, τυπικώς δεν εφαρμόζει τη σύμβαση της Γενεύης για προερχόμενους από την Ασία και την Αφρική. Το γεγονός αυτό δημιουργεί νομικό πρόβλημα, αλλά επί της ουσίας η Τουρκία είναι “ασφαλής χώρα”.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι Σύριοι που έχουν καταφύγει στην Τουρκία και στις δύο άλλες χώρες δεν κινδυνεύουν. Μπορεί οι συνθήκες στους καταυλισμούς που μένουν να είναι περισσότερο ή λιγότερο κακές, αλλά δεν τίθεται ζήτημα διώξεων, ή απειλών για τη ζωή τους. Ένας Σύριος που κατέφυγε στην Τουρκία μπορεί –έστω και καταχρηστικά– να χαρακτηρισθεί πρόσφυγας. Γιατί, όμως, είναι πρόσφυγας όταν εισέρχεται παράνομα στην Ελλάδα ή στη Βουλγαρία; Αντιθέτως, είναι πρόσφυγας ένας Τούρκος γκιουλενιστής που διώκεται προσωπικά από το καθεστώς Ερντογάν.
Προφανώς, ο Σύριος, ο Αφγανός, ο Ιρακινός, ή ο Πακιστανός φεύγει από την Τουρκία με σκοπό να μεταβεί και εγκατασταθεί στη δυτική Ευρώπη για να αρχίσει εκεί μια καλύτερη ζωή. Ενώ όταν έφευγε από τη Συρία για να πάει στην Τουρκία ήταν πιθανόν πρόσφυγας, όταν εισέρχεται στην Ελλάδα ή στη Βουλγαρία κατά κανόνα λειτουργεί ως παράνομος οικονομικός μετανάστης. Με το στέρεο αυτό λογικό κριτήριο μόνο ελάχιστοι από όσους εισέρχονται στα νησιά μπορούν να χαρακτηρισθούν πραγματικοί πρόσφυγες.
Ένα αβάσιμο κριτήριο
Νομικοί χρησιμοποιούν ένα καθόλα διαβλητό κριτήριο γι’ αυτή την περίπτωση. Υποστηρίζουν πως εάν παρέμεινε στην Τουρκία για κάποιους μήνες σημαίνει ότι η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα γι’ αυτόν και ως εκ τούτου δεν δικαιούται την ιδιότητα του πρόσφυγα όταν εισέρχεται στην Ελλάδα. Εάν, όμως, δεν παρέμεινε στην Τουρκία για ικανό διάστημα την δικαιούται!
Το κριτήριο είναι διάτρητο. Ένας π.χ. Σύριος που εγκατέλειψε τη χώρα του, γιατί να μην κατευθυνθεί αμέσως προς την Ελλάδα με σκοπό μία καλύτερη ζωή στη δυτική Ευρώπη, αντί να εγκλωβισθεί σε δομές φιλοξενίας στην Τουρκία; Πολλοί έκαναν αυτή την επιλογή. Γιατί να μην την κάνουν κι άλλοι, όταν γνωρίζουν πως εάν κατευθυνθούν γρήγορα προς την Ελλάδα η αίτησή τους για άσυλο θα γίνει δεκτή;
Προφανώς είναι άδικο η Τουρκία, ο Λίβανος και η Ιορδανία να σηκώνουν ένα δυσανάλογα μεγάλο βάρος μόνο και μόνο επειδή γειτνιάζουν με τη Συρία, και ως εκ τούτου είναι οι πρώτες χώρες που υποδέχθηκαν τους Σύριους πρόσφυγες. Αυτό, όμως, είναι ένα άλλο ζήτημα, το οποίο πρέπει να αντιμετωπισθεί, αλλά όχι με όρους εργαλειοποίησης των παράνομων μεταναστών.
Η αλήθεια είναι ότι η ΕΕ ήταν εξαιρετικά τσιγκούνα όσον αφορά τη βοήθεια που αρχικά προσέφερε σ’ αυτές τις τρεις χώρες. Μόνο όταν η Άγκυρα άρχισε τον εκβιασμό, ανοίγοντας τη στρόφιγγα, εξασφάλισε αρκετά δισ. ευρώ, αν και λιγότερα από όσα είχε υποσχεθεί η Μέρκελ. Όσο για την Ιορδανία και τον Λίβανο, που αναλογικά με τον πληθυσμό τους φιλοξενούν περισσότερους πρόσφυγες, έχουν πάρει συγκριτικά πολύ λιγότερη βοήθεια.
Γιατί δεν επιστρέφουν
Ακόμα κι αν καταχρηστικά θεωρηθεί ότι π.χ. οι Σύριοι δικαιούνται την ιδιότητα του πρόσφυγα παντού, εγείρεται ένα ζήτημα. Το καθεστώς προστασίας λήγει όταν αρθούν οι συνθήκες που μετέτρεψαν έναν Σύριο σε πρόσφυγα, όταν δηλαδή μπορεί με ασφάλεια να επιστρέψει στην πατρίδα του. Σήμερα στη Συρία επικρατούν συνθήκες ειρήνης, με την εξαίρεση της επαρχίας Ιντλίμπ και της βόρειας Συρίας, λόγω της τουρκικής εισβολής.
Δεν θα έπρεπε, λοιπόν, οι πρόσφυγες που έχουν καταφύγει στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά και σε Τουρκία, Ιορδανία και Λίβανο να επιστρέψουν στις εστίες τους, εάν αυτές βρίσκονται στις περιοχές της Συρίας, στις οποίες έχει αποκατασταθεί η ειρήνη και η ασφάλεια; Τουλάχιστον όσοι δεν είναι αποδεδειγμένα χαρακτηρισμένοι εχθροί του καθεστώτος Άσαντ. Ελάχιστοι, όμως, επιστρέφουν. Το γεγονός ότι εκεί υπάρχουν καταστροφές δεν είναι δικαιολογία. Όπως κάθε λαός που εξέρχεται από πόλεμο ανασκουμπώνεται για να ανασυγκροτήσει τη ζωή του στην πατρίδα του.
Είναι προς τιμή της Δανίας ότι είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που τόλμησε να πει την απλή αυτή αλήθεια και να δηλώσει ότι θα στείλει πίσω στη Συρία όσους Σύριους δεν έχουν ειδικό λόγο να μην επιστρέψουν. Αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει είναι ότι κατά κανόνα οι αναγνωρισμένοι ως πρόσφυγες επιδιώκουν να εγκατασταθούν μονίμως στις ευρωπαϊκές χώρες που τους έδωσαν άσυλο. Με άλλα λόγια, τη στάση τους δεν καθορίζει η –έστω και αμφιλεγόμενη– ιδιότητα του πρόσφυγα, αλλά η λογική του οικονομικού μετανάστη που ψάχνει μία θέση στον ήλιο της πλούσιας Δύσης.
Λυγερός Σταύρος
https://slpress.gr/politiki/apo-ton-evro-stin-polonia-poios-einai-prosfygas-kai-poios-metanastis/?fbclid=IwAR2- WDvZ9txSmGnqYz9WjVRAP1ktIfPzSd 7kdIpx7u2MWPBI6BB3jnnZ4GE
15/11/2021