Οι ΗΠΑ κερδίζουν σε πόλεμο που δεν πολέμησαν… η ουκρανική πληγή ίσως εξελιχθεί σε ρωσική γάγγραινα.
Οι ΗΠΑ κερδίζουν σε πόλεμο που δεν πολέμησαν… η ουκρανική πληγή ίσως εξελιχθεί σε ρωσική γάγγραινα.
Ο Πούτιν ζυγίζοντας τα κέρδη και τις ζημίες από μια περιορισμένη εισβολή στην περιοχή του Ντονμπάς έναντι μιας γενικευμένη θεώρησε ότι στην πρώτη περίπτωση ενώ θα είχε το κόστος των κυρώσεων δεν θα απέτρεπε την ΝΑΤΟποίηση της Ουκρανίας. Αντιθέτως με την γενικευμένη εισβολή θα το απέτρεπε δημιουργώντας ταυτόχρονα νέες ισορροπίες, που στο βάθος του χρόνου η δύση με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα αναγκαζόταν να αποδεχθεί.
Ωστόσο, διαπιστώνουμε εκ των υστέρων κάποια καίρια λάθη στα οποία υπέπεσαν η Ρωσία και ο πρόεδρός της.
1. Πρώτον, υποτίμησε το επίπεδο αντίστασης που ανέμενε να προτάξουν οι Ουκρανοί. Ίσως πίστεψε ότι σύντομα υποχωρήσουν ή θα διαλυθούν. Σε συνδυασμό μάλλον με μια επιχείρηση σύλληψης ή δολοφονίας του Ζελένσκι και της ουκρανικής ηγεσίας στο Κίεβο. Αυτό δεν συνέβη. Αντιθέτως, απεδείχθη ότι υπάρχει ένα ισχυρό εθνικό αίσθημα στους Ουκρανούς. Είναι φανερό ότι στα χρόνια ύπαρξης του ουκρανικού κράτους, αυτό το αίσθημα ενδυναμώθηκε ακόμη και σε περιοχές, που δεν το είχαν προηγουμένως στον ίδιο βαθμό, στον νότο και στα ανατολικά.
Βεβαίως το συμπέρασμα αυτό βγαίνει από τις εικόνες που λαμβάνουμε. Δεν γνωρίζουμε πόσοι είναι αυτοί που βλέπουν διαφορετικά τα πράγματα. Γιατί εμείς βλέπουμε αυτούς που πολεμούν και αυτούς που αντιδρούν. Όμως εντύπωση κάνει το γεγονός ότι σε συγκεντρώσεις πολιτών κατά της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας, βλέπουμε τους πολίτες που διαμαρτύρονται να κρατούν ουκρανικές σημαίες και να μιλούν ρωσικά. Άρα εκδηλώνεται μια αντίθεση στον συγκεντρωτισμό της Μόσχας, που συσπειρώνει τον ουκρανικό πατριωτισμό. Σε αυτό να προσθέσουμε την έκπληξη από την θετική εικόνα που εκπέμπει ο πρόεδρος Ζελένσκι.
2. Δεύτερον, υπερτίμησε τις δυνατότητες της ρωσικής στρατιωτικής μηχανής. Φάνηκε όμως ότι αυτή έχει σοβαρές ελλείψεις, αν και, να σημειωθεί, ότι έχει να αντιμετωπίσει μια έξυπνη τακτική εκ μέρους των Ουκρανών, δηλαδή την άμυνα στις πόλεις, όπου υπάρχει και ο άμαχος πληθυσμός, οπότε περιορίζονται εκ των πραγμάτων οι επιθετικές κινήσεις.
3. Τρίτον, δεν είχε αξιολογήσει στο πραγματικό τους μέγεθος την ικανότητα των ΗΠΑ να επιβληθούν στην Ευρώπη, κυρίως για το εύρος των κυρώσεων. Το οποίο είναι πρωτοφανές, και οπωσδήποτε προκαλεί σοβαρά προβλήματα εντός της Ρωσίας.
Αυτήν την στιγμή η Ρωσία δεν μπορεί να κάνει πίσω. Βέβαια, έχει βάλει κάποιους όρους που εκ πρώτης όψεως δεν φαίνονται υπερβολικοί για να τους αποδεχθεί το Κίεβο και να σταματήσει η αιματοχυσία. Η Κριμαία είναι οριστικά χαμένη. Όπως επίσης το Λουγκάνσκ και το Ντονιέτσκ. Ακόμη και η ουδετερότητα της χώρας είναι κάτι που έχει ήδη ανακοινωθεί.
Υπάρχουν ωστόσο ακόμη κάποια ανοιχτά ζητήματα, που εμπόδισαν και τη συμφωνία Λαβρόφ-Κουλέμπα
1. Το ένα είναι τα διοικητικά όρια των περιοχών αυτών στο Ντονμπάς, αλλά και το στάτους που θα έχουν. Αυτονομία εντός της Ουκρανίας ή ανεξάρτητα κράτη; Τα όρια επίσης, για την Ρωσία είναι τα προσδιορισμένα συνταγματικά. Όπερ σημαίνει και, μεταξύ άλλων, την Μαριούπολη και όλη την βόρεια ακτή της Αζοφικής. Εξ ου και οι σκληρές μάχες για την κατάληψη της πόλης.
2. Το δεύτερο είναι ο βαθμός αποστρατιωτικοποίησης που θα συνοδεύει την ουδετερότητα. Για παράδειγμα. Άλλο να μην τοποθετηθούν συστήματα Patriot κι άλλο η Ουκρανία να μην διαθέτει καθόλου αντιαεροπορική άμυνα.
3. Και τελευταίο είναι ο στόχος της αποναζιστικοποίησης, που σημαίνει την σύλληψη και την διενέργεια δίκης σε πρόσωπα που η Ρωσία θεωρεί ότι ανήκουν στην άκρα δεξιά και έχουν κάνει εγκλήματα κατά Ρωσόφωνων ή Ρώσων ή άλλων. Πρόσωπα που σήμερα μπορεί να ανήκουν στο σύστημα εξουσίας του Κιέβου. Φαντάζομαι είναι δύσκολο όλα αυτά να συμφωνηθούν.
Γι’ αυτό φοβάμαι ότι η επιχείρηση θα συνεχιστεί με βασικούς στόχους εκ μέρους του ρωσικού στρατού
1. Κατάληψη της Μαριούπολης.
2. Απενεργοποίηση του βασικού όγκου του ουκρανικού στρατού στα ανατολικά – 30 με 40 χιλ. ένοπλοι.
3. Πολιορκία του Κιέβου, ώστε να προκαλέσει την συνθηκολόγηση με τους ρωσικούς όρους.
Μένουν κάποια βασικά ερωτηματικά:
1. Ποια θα είναι η τύχη της Οδησσού, που θα αποκλείσει την Ουκρανία από την Μαύρη Θάλασσα και αν θα υπάρξει ρωσικός διάδρομος που θα προχωρήσει μέχρι την Υπερδνειστερία.
2. Και το κυριότερο είναι πώς θα είναι η επόμενη ημέρα. Μετά την συμφωνία. Τι θα κάνει ο ρωσικός στρατός; Θα μείνει ως δύναμη κατοχής στο νότο και στην ανατολή; Αντιμετωπίζοντας λαϊκές διαμαρτυρίες, δολιοφθορές, ακόμη και αντάρτικο. Και επίσης πώς θα κυβερνηθεί η χώρα; Μια χώρα που μετά από όσα έχουν συμβεί ο αντιρωσισμός θα είναι κυρίαρχος. Μια μόνιμη πληγή στην Ουκρανία θα γινόταν σίγουρα γάγγραινα για την ίδια την Ρωσία. Που θα οδηγούσε ίσως σε μια ελέγξιμες καταστάσεις.
Όπως έγινε και στο παρελθόν στη ρωσική Ιστορία (Ιβάν ο τρομερός, Στάλιν) είναι πολύ πιθανόν για να διατηρηθεί ο έλεγχος της κατάστασης να δούμε την ένταση του αυταρχισμού. Αυτό θα εξαρτηθεί από τον τρόπο διαχείρισης του Ουκρανικού, από την διάρκεια και την ένταση των κυρώσεων από την Ευρώπη, την διαδικασία αποκατάστασης των ισορροπιών από τις ζημίες μέσω της ανάπτυξης των σχέσεων της Ρωσίας με την περιφέρεια. Εκεί η πλειοψηφία των κρατών δεν συντάσσονται με την Δύση αλλά είναι αποστασιοποιημένοι, προσβλέποντας ίσως και σε δικά τους κέρδη από την σύγκρουση, την οποία θεωρούν ότι είναι βασικά σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας.
Για την ώρα ο νικητής αυτής της εισβολής είναι πρωτίστως είναι οι ΗΠΑ. Η εισβολή κατάφερε να πραγματοποιήσει μια σειρά από σημαντικούς στόχους της Ουάσιγκτον.
1. Πρώτον, απέκοψε την Ρωσία από την Ευρώπη. Δεν μιλούμε πια μόνον για τον Nord Stream 2, αλλά για σχεδόν καθολική ρήξη των σχέσεων, που αποκόπτει την Ρωσία από την ευρωπαϊκή ήπειρο. Την σπρώχνει ακόμη πιο αποφασιστικά σε μια ευρασιατική επιλογή, η οποία ωστόσο από μόνη της χωρίς την ευρωπαϊκή πτυχή είναι πολύ προβληματική για να την αντέξει, χωρίς εσωτερικούς κραδασμούς.
2. Δεύτερον, συντάσσει την Ευρώπη με την πολιτική της, περιορίζει τις όποιες διαφοροποιήσεις, παρεκκλίσεις, διαθέσεις για αυτόνομη πορεία. Η εξαγγελία της επανεξοπλισμού της Γερμανίας δεν πρέπει να μας ξεγελάσει. 100 δις ευρώ είναι σίγουρα ένα κολοσσιαίο ποσό. Το ζήτημα είναι όμως αν αυτά τα όπλα δίνουν κάποια αυτοτέλεια στην εξωτερική πολιτική της Γερμανίας, ή ακόμη περισσότερο αν διευκολύνουν την ανάδειξη μιας χειραφετημένης Ευρώπης. Γιατί αν τα όπλα είναι στην υπηρεσία της βορειοατλαντικής ατζέντας, τότε δεν βλέπω σε τι θα προσφέρουν. Ή ακόμη ακόμη σε ότι μας αφορά, αν το Βερολίνο συνεχίζει να χαϊδεύει τον Ερντογάν και εν γένει την Άγκυρα, σε τι θα μας ωφελήσει ο εξοπλισμός του.
3. Τρίτον, είναι ολοφάνερο ότι οι εξελίξεις ωφελούν την αμερικανική οικονομία, η οποία κατορθώνει να εκμεταλλευτεί την ενεργειακή ανασφάλεια της Ευρώπης, και να προωθήσει τις δικές της ενεργειακές προμήθειες.
4. Τέταρτον, ο ατλαντισμός κερδίζει ανέλπιστα εύκολα την ιδεολογική μάχη στην Δύση. Αποκαθαίρεται από τις προηγούμενες αμαρτίες του, ακόμη και τις πλέον πρόσφατες, και εμφανίζεται ως δύναμη ελευθερίας, δημοκρατίας, και ανθρωπισμού. Κάτι που είχε λαβωθεί δεκαετίες πριν. Μπροστά στα βομβαρδισμένα νοσοκομεία, στις στρατιές των προσφύγων, στο δράμα των καταφυγίων, στο κέντρο της Ευρώπης, είναι λογικό να ξεθωριάσουν οι εντυπώσεις από την Συρία, το Ιράκ, η Λιβύη, η Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν.
5. Πέμπτον, προκαλεί τεράστιο οικονομικό πρόβλημα στην Ρωσία, που παρά τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις του Πούτιν και του Λαβρόφ, εφόσον έχει διάρκεια, αναμφίβολα θα προκαλέσει κοινωνική δυσαρέσκεια, ίσως και πολιτική αναστάτωση.
6. Έκτον, δίνεται η δυνατότητα να ξετυλιχτεί μια ατζέντα στόχων σε διάφορα επίπεδα και περιφέρειες που δεν μπορούσαν ίσως να πραγματοποιηθούν στο παρελθόν, για παράδειγμα την ένταξη στο ΝΑΤΟ της Σουηδίας, της Φινλανδίας, του Κοσσυφοπεδίου.
7. Έβδομον, και στο ανωτέρω πλαίσιο, θα πρέπει ίσως να αναμένουμε και εξελίξεις και σε σχέση με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις καθώς και στο Κυπριακό. Η διευθέτηση των εκκρεμών προβλημάτων στην νοτιοανατολικό σκέλος του ΝΑΤΟ, στην ανατολική Μεσόγειο, που θα στοχεύει στην αναχαίτιση της ρωσικής επιρροής είναι κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίζει. Και σε αυτήν την απόπειρα διευθέτησης εντάσσεται νομίζω και η συνάντηση Μητσοτάκη -Ερντογάν.
Σωτήρης Δημόπουλος
Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου & Πτυχιούχος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Κιέβου. Εργάζεται ως Πολιτικός Αναλυτής
http://sotiriosdemopoulos.blogspot.com/
11 Μαρτίου 2022