Τι πετυχαίνει η Τουρκία με τη συνάντηση Λαβρόφ - Κουλέμπα.
με τη συνάντηση Λαβρόφ - Κουλέμπα.
Η συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ και της Ουκρανίας, Ντίτρο Κουλέμπα την οποία θα συντονίσει την Πέμπτη ο Τούρκος ομόλογός τους, Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στο περιθώριο του Διπλωματικού Φόρουμ της Αττάλειας, αποτελεί πηγή ελπίδας (άγνωστο πόσο βάσιμης) για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Αποτελεί επίσης μιαν αναμφισβήτητη επιτυχία της τουρκικής διπλωματίας.
Η μέχρι τώρα υψηλότερου επιπέδου επαφή μεταξύ των εμπόλεμων μερών αποσπά το διεθνές ενδιαφέρον από τις αλλεπάλληλες συναντήσεις Ουκρανών και Ρώσων διαπραγματευτών που πραγματοποιούνται, διαρκούντος του πολέμου, στο έδαφος της Λευκορωσίας και δεν έχουν αποδώσει κάτι το απτό.
Αισιοδοξία δεν επιτρέπει βέβαια, παρά την αναβάθμιση των επαφών σε πολιτικό επίπεδο, ούτε το ραντεβού της Αττάλειας, στον βαθμό που η μεν Ρωσία έχει διαμηνύσει δια στόματος Πούτιν ότι θα συνεχίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις μέχρις ότου επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει, η δε Ουκρανία είναι τρόπον τινά "αιχμάλωτη” των παροτρύνσεων και πιέσεων της Ηνωμένων Πολιτειών να συνεχίσει να μάχεται τον μεγάλο ανταγωνιστή τους, χωρίς άμεση εμπλοκή των ιδίων.
Χαρακτηριστικό άλλωστε είναι το σχόλιο της εκπροσώπου του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρίας Ζαχάροβα, η οποία στο σκωπτικό ύφος που έχει υιοθετήσει εξέφρασε την ευχή να μην έχει δολοφονηθεί μέχρι την Πέμπτη ο Κουλέμπα
Όμως ακόμη και αν η συνάντηση Λαβρόφ-Κουλέμπα καταλήξει σε ναυάγιο, και μόνo η διοργάνωσή της θα αφήσει κερδισμένους τους οικοδεσπότες, οι οποίοι κατοχυρώνονται σε έναν ρόλο που διεκδικούσαν αρκετοί (λ.χ. το Ισραήλ).
Το ραντεβού της Αττάλειας αποτελεί αποτέλεσμα της τηλεφωνικής επικοινωνίας, διάρκειας μίας ολόκληρης ώρας, που είχαν την Κυριακή ο Βλαντίμιρ Πούτιν και ο Ταγίπ Ερντογάν, με τον Τούρκο ηγέτη να τονίζει ότι επείγει γενική κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, ώστε να διευκολυνθεί η διαχείριση της ανθρωπιστικής κρίσης και να δημιουργηθεί το έδαφος για μια πολιτική επίλυση της κρίσης.
(Το θέμα των ανθρωπιστικών διαδρόμων, για την εκκένωση των πολιορκούμενων πόλεων από τους αμάχους αποτελεί το κύριο αντικείμενο και των συνομιλιών στη Λευκορωσία, με την ουκρανική πλευρά να αρνείται ωστόσο τη δημιουργία διόδων που καταλήγουν στη Ρωσία. Για την τελευταία, η απομάκρυνση των αμάχων αποτελεί κίνηση που θα διευκόλυνε περαιτέρω στρατιωτικές κινήσεις για την κατάληψη των πόλεων, ενώ η υποδοχή των απομακρυνομένων, πέρα από το όποιο επικοινωνιακό μήνυμα εκπέμπει, αποτελεί και τρόπο να εξασφαλισθεί ότι δεν θα διαφύγουν τυχόν ένοπλοι που θα μπορούσαν να συνεχίσουν τη μάχη από άλλο μέτωπο).
Η παρεμβολή του Ερντογάν, την οποία ο Πούτιν, άσχετα από τις πραγματικές του προθέσεις, δεν είχε λόγο να μην ανεχθεί, φωτίζει αποκαλυπτικά τη στάση που τηρεί η Τουρκία αφότου ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία: Από τη μια ηχηρή πολιτική καταγγελία της ρωσικής εισβολής και συνυπογραφή του καταδικαστικού ψηφίσματος στα Ηνωμένα Έθνη και από την άλλη αποφυγή υιοθέτησης κυρώσεων και αποχή της Τουρκίας στην ψηφοφορία του Συμβουλίου της Ευρώπης με θέμα την αποβολή της Ρωσίας. Από τη μία χορήγηση στην Ουκρανία μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar και από την άλλη ενεργοποίηση της Σύμβασης του Μοντρέ για κλείσιμο των Στενών σε πολεμικά σκάφη κατά τρόπο τέτοιο, ώστε ενώ εμφανίζεται ως ανταπόκριση σε σχετικό αίτημα του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι να παρεμποδίζει περισσότερο την πρόσβαση σκαφών του ΝΑΤΟ παρά της Ρωσίας.
Και για όλα αυτά, ο "επιτήδειος ουδέτερος”, όπως αποκλήθηκε η Τουρκία κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, εξασφαλίζει τις ευχαριστίες ΗΠΑ, Ρωσίας και Ουκρανίας ταυτοχρόνως. Η δυσφορία που εξέφρασε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ σε τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Ερντογάν για το ότι η Τουρκία, χώρα υποψήφια προς ένταξη στην Ε.Ε., δεν ευθυγραμμίζεται με τις ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας προφανώς έφτασε σε ώτα μη ακουόντων. Άλλωστε ο Ερντογάν δεν παρέλειψε να δηλώσει πόσο προσβλητική για την χώρα του, που διεξάγει ενταξιακές συνομιλίες εδώ και είκοσι χρόνια, είναι η συζήτηση για ένταξη της εμπόλεμης Ουκρανίας με διαδικασίες fast track.
Η άμεση κατοχύρωση των τουρκικών οικονομικών συμφερόντων (και η εκμετάλλευση και νέων ευκαιριών, όπως καταδεικνύει η εκτίναξη των τουρκικών αερομεταφορών, λόγω του αμοιβαίου αποκλεισμού των εναέριων χώρων Ε.Ε. και Ρωσίας) αποτελεί το πρώτο κίνητρο για την στάση του Ερντογάν – όχι όμως και το βαθύτερο.
Ο Τούρκος ηγέτης, που δηλώνει ότι δεν σκοπεύει να κόψει τις γέφυρες ούτε με τη Μόσχα ούτε με το Κίεβο, αλλά να αξιοποιήσει υπέρ της περιφερειακής σταθερότητας αυτό το τουρκικό προνόμιο, είναι υποχρεωμένος να λάβει υπόψη του τα τεράστια ποσοστά αντιαμερικανισμού που παγίως καταγράφονται στη χώρα του, αλλά και να σκεφτεί τις στρατηγικές επιπτώσεις τυχόν επιλογών που θα τον άφηναν "μόνο απέναντι στον Πούτιν”.
Άλλωστε η στάση της Τουρκίας δεν είναι κάτι το μοναδικό – αν και το καθιστά οπωσδήποτε ιδιαίτερο το γεγονός ότι αναφερόμαστε σε χώρα του ΝΑΤΟ. Από τον αραβικό κόσμο και το Ισραήλ μέχρι το Πακιστάν και την Ινδία, η περιφέρεια της ευρασιατικής ενδοχώρας κινείται με τη λογική της μη ένταξης σε κλειστά στρατόπεδα και της διαφοροποίησης των ενεργειακών, αμυντικών και επενδυτικών της επιλογών. Είναι για αυτήν η εποχή των σχέσεων "α λα καρτ” - εντελώς αναντίστοιχη με έναν Ψυχρό Πόλεμο τέτοιας έντασης.
Του Κώστα Ράπτη
https://www.capital.gr/diethni/3619700/ti-petuxainei-i-tourkia-me-ti-sunantisi-labrof-koulempa
8/3/2022
του «Επιτήδειου Ουδέτερου»
Ο ρόλος της Τουρκίας στην Ουκρανική Κρίση
Μια από της χρυσές στιγμές της τουρκικής διπλωματίας ήταν αναμφίβολα ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η ουδετερότητα που κατάφερε να διατηρήσει από την αρχή μέχρι και λίγο πριν τη λήξη του πολέμου όταν και κήρυξε επίσημα πόλεμο (23/2/1945) στη Ναζιστική Γερμανία. Παρά την τριμερή συμφωνία που είχε υπογράψει η Τουρκία με τη Μ. Βρετανία και την Γαλλία (1939), καθώς επίσης και το Βαλκανικό Σύμφωνο (1934), η Τουρκία υπό την κυβέρνηση Ινονού κατάφερε να διαφυλάξει την ακεραιότητά της εν συνόλω, δεν ενεπλάκη στον πόλεμο, κράτησε ίση απόσταση από τους Συμμάχους και την ΕΣΣΔ, ενώ παράλληλα συνεργαζόταν οικονομικά με τον Άξονα (παροχή μετάλλων και χρωμίου για κατασκευή όπλων).
Ο χαρακτηρισμός «Επιτήδειος Ουδέτερος» που είχε αποδώσει ο Webber G. Frank με το ομότιτλο βιβλίο του στην Τουρκία αποκτά διαχρονική αξία, καθώς στα πρόθυρα ενός πιο εκτεταμένου πολέμου, η Τουρκία φαίνεται να διατηρεί για ακόμη μια φόρα μια ψυχρή αλλά καθόλου απερίσκεπτη ουδετερότητα. Αν και μέλος του ΝΑΤΟ ήδη από το 1952, η Τουρκία ποτέ δεν έγινε ενεργό μέλος αυτού που αποκαλούμε «Δύση». Μάλιστα, από την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία η Τουρκία παρουσιάζει έντονη ισλαμοποίηση απαξιώνοντας την διαδικασία εκδυτικισμού στην οποία δειλά δειλά είχε αρχίσει να εισέρχεται από τον προηγούμενο αιώνα κλείνοντας το μάτι στην Ευρώπη.
Τα τελευταία έτη η Τουρκία διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία ως περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Η έντονη εμπλοκή της στον Πόλεμο της Συρίας, οι συνεχείς διπλωματικές και πολιτικές συγκρούσεις με την Ελλάδα, καθώς και η πρόσφατες αποφάσεις που έλαβε σχετικά με τον εν εξελίξει Πόλεμο στην Ουκρανία δείχνουν μια ρεαλιστική αναθεωρητική δύναμη που δρα με μόνο γνώμονα το κρατικό και πολιτικό συμφέρον της.
Εντύπωση προκαλεί σε πολλούς το ότι ενώ η Τουρκία έχει εμπλακεί σε αρκετούς περιφερειακούς και μη πολέμους εν προκειμένω υιοθετεί μια στάση που ομοιάζει σε αυτή του Πόντιου Πιλάτου, κοινώς «νίπτει τας χείρας της». Η εν εξελίξει κρίση στην Ουκρανία αντικατοπτρίζει την σύγκρουση μεταξύ δυτικών και ρωσικών συμφερόντων. Είναι ένα πεδίο μάχης όπου αναμετρώνται έμμεσα και άμεσα δύο υπερδυνάμεις. Η Τουρκία δεν είναι φίλη με καμία από τις δύο αυτές δυνάμεις είναι όμως μέλος του ΝΑΤΟ και περιστασιακός εταίρος ή και σύμμαχος ακόμη της Ρωσίας, όταν αυτό προστάζει το τουρκικό συμφέρον.
Πριν λίγες μέρες, ο Τούρκος Πρόεδρος δήλωσε ότι δεν θα συμμετάσχει στις κυρώσεις για την Ρωσία ενώ είπε χαρακτηριστικά «δεν θα εγκαταλείψουμε την Ουκρανία, δεν θα εγκαταλείψουμε την Ρωσία». Αυτή η ίση απόσταση, την οποία φαίνεται να κρατά η Τουρκία, της δίνει το περιθώριο να διαλέξει το στρατόπεδο του νικητή λίγο πριν τη λήξη της κρίσης, όπως ακριβώς έκανε και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέρος αυτής της πολιτικής αποτελεί και το κλείσιμο των Στενών στις 28 Φεβρουαρίου 2022.
Η εφαρμογή της Σύμβασης του Μοντρέ (1936) προβλέπει, βάσει του άρθρου 19, ότι σε περίοδο πολέμου και ενώ η Τουρκία δεν βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, μπορεί να κλείσει τα Στενά για τα πολεμικά πλοία που ανήκουν στις εμπόλεμες χώρες. Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι μπορούν να περάσουν από τα Στενά πολεμικά πλοία μη εμπλεκόμενων κρατών (π.χ. γαλλικά). Επιπλέον, τα πολεμικά πλοία των παρευξείνιων χωρών, των οποίων η βάση τους είναι στην Μαύρη Θάλασσα και βρίσκονται εκτός, διατηρούν το δικαίωμα να επιστρέψουν σε αυτή (αρ.19).
Συνεπώς ρωσικά πολεμικά πλοία με βάση το Νοβοροσίσκ, για παράδειγμα, τα οποία βρίσκονται στην Μεσόγειο μπορούν να περάσουν από τα Στενά προκειμένου να επιστρέψουν στην βάση τους, να ανεφοδιαστούν και μετέπειτα να μεταβούν ενδεχομένως στην Κριμαία ή και την Οδησσό. Ενώ σε περίπτωση που κάποια δυτική δύναμη κηρύξει πόλεμο στην Ρωσία χάνει αυτομάτως το δικαίωμα της διέλευσης (πολεμικών πλοίων) από τα Στενά.
Τέλος βάσει των άρθρων 20 και 21, αν η Τουρκία αισθανθεί απειλή ή βρεθεί σε εμπόλεμη κατάσταση αποκτά εξ ολοκλήρου τον έλεγχο των Στενών, απαγορεύοντας ή επιτρέποντας την είσοδο στην τάδε ή την δείνα χώρα κατά το δοκούν.
Συνεπώς, η προσφάτως ληφθείσα απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης για ενεργοποίηση του άρθρου 19 της Σύμβασης του Μοντρέ ενισχύει την ουδετερότητά της, καθώς αφήνει το περιθώριο διέλευσης δυτικών πολεμικών πλοίων από τα στενά, ενώ παράλληλα επιτρέπει στα ρωσικά απομακρυσμένα από την βάση τους πολεμικά πλοία να επιστρέψουν στην Μαύρη Θάλασσα.
Ηλέκτρα Νησίδου, Αρθρογράφος
Μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
https://www.huffingtonpost.gr/entry/e-toerkia-diaterei-epaxia-ton-titlo-toe-epitedeioe-oedeteroe_gr_6222116be4b03bc49a99e7b1?fbclid=IwAR2-Jty5byHQGwqnrAbHcXOIU9J8uczSbAc0Mtrjv-RKkYBLTjDscwDGLbI
8/3/2022