ΗΠΑ vs. Τουρκίας: Φαύλος κύκλος… ρητορική υποκρισία και πραγματικότητα.
ΗΠΑ vs. Τουρκίας: Φαύλος κύκλος… ρητορική υποκρισία και πραγματικότητα.
Παραβιάζει κανείς ανοιχτές θύρες όταν διαπιστώνει μέγιστη υποκρισία στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Εξαντλώντας το διακηρυκτικό τους οπλοστάσιο στρέφονται εναντίον της Ρωσίας και της Κίνας, ενώ η στάση τους απέναντι στην ίδια και χειρότερη Τουρκία είναι εντελώς διαφορετική. Παρότι η ερμηνεία του «φαινομένου» είναι μάλλον απλή, κάποιες παράμετροι παρουσιάζουν ενδιαφέρον.
Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Εάν κανείς επιχειρήσει να βαθμολογήσει Ρωσία, Κίνα και Τουρκία με βάση τη στάση τους απέναντι στις περιώνυμες δυτικές αρχές και αξίες, είναι πιθανόν η Μόσχα και το Πεκίνο να λάβουν υψηλότερη βαθμολογία από την Άγκυρα. Ή τουλάχιστον υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα τα οποία αμφισβητούν βάσιμα την επίδοση της «συμμάχου Τουρκίας».
Ασχέτως των γεωστρατηγικών επιχειρημάτων που μπορούν να εξηγήσουν τις επεκτατικές διαθέσεις και την απόπειρα ασφυκτικού ελέγχου στον γεωπολιτικό τους περίγυρο, οι Αμερικανοί νομιμοποιούνται τυπικά να μέμφονται Ρωσία και Κίνα. Η Ρωσία εισέβαλλε στην Ουκρανία και η Κίνα επιχειρεί να ιδιοποιηθεί κυριαρχικά δικαιώματα των χωρών της νότιας Σινικής θάλασσας.
Η Τουρκία όμως κάνει και τα δυο! Με το επιχείρημα των «ειδικών συνθηκών», επιχειρεί να ακυρώσει τις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας για την Ελλάδα, ενώ πλέον απειλεί ευθέως και την ελληνική κυριαρχία επί των νήσων του ανατολικού Αιγαίου. Παρόμοια πολιτική ακολουθεί και εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Παράλληλα, απλώς ανακοινώνει μια ακόμα εισβολή σε βάρος του Ιράκ και της Συρίας. Με το πρόσχημα των προβλημάτων ασφαλείας που θα λυθούν με την κατοχή μια «ζώνης ασφαλείας» 30 χιλιομέτρων, επιδεικνύει αρπακτική διάθεση κατά κυρίαρχων κρατών σε άλλο ένα μέτωπο. Εκεί βρίσκονται οι Κούρδοι που κατέβαλλαν βαρύ φόρο αίματος για να νικήσουν στα πεδία των μαχών το Ισλαμικό Κράτος (ISIS). Σε έναν ακόμα πόλεμο των ΗΠΑ, οι Κούρδοι αποδείχθηκαν πιστοί σύμμαχοι, χύνοντας το δικό τους αίμα για τον κοινό σκοπό.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει ασφαλώς και στην Ουκρανία, όπου η Ουάσιγκτον ήταν πάντα υποβολέας των Ουκρανών. Στον πόλεμο που διεξάγεται το αίμα που χύνεται είναι ουκρανικό. Οι συμφωνίες του Μινσκ δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, ενώ όπως προκύπτει από την εξέλιξη των μαχών, το διάστημα από τη ρωσική κατάληψη της Κριμαίας μέχρι την εισβολή στην Ουκρανία, χρησιμοποιήθηκε για πολεμική προετοιμασία.
Παρότι οι ΗΠΑ ρητορικά τουλάχιστον στηρίζουν αυτή τη φορά τους Κούρδους, μένει να αποδειχθεί εάν θα τους ενισχύσουν και στρατιωτικά όπως τους Ουκρανούς για να αντιμετωπίσουν την τουρκική επίθεση. Ο γράφων, πάντως, το θεωρεί απίθανο. Η Τουρκία διακατέχεται από σύνδρομο καταδίωξης, βλέποντας παντού φανταστικούς αντιπάλους. οι οποίοι ετοιμάζονται να της επιτεθούν για να τη βλάψουν. Ή τουλάχιστον αυτά ισχυρίζεται για να δικαιολογεί τον επεκτατισμό της.
Αυτή τη χώρα, με την αυταπόδεικτα επεκτατική πρακτική, οι ΗΠΑ αρνούνται πεισματικά να βάλουν στη θέση της. Η Τουρκία δεν έχει καν τις δικαιολογίες των απειλών για την εθνική της ασφάλεια που διακήρυσσε σταθερά επί δυο δεκαετίες η Μόσχα και οι οποίες οδήγησαν τελικά στον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Άγκυρα θεωρεί απειλή την άσκηση από την Ελλάδα και την Κύπρο νομίμων δικαιωμάτων!
Ποτέ δεν έχει κρύψει όμως την προσήλωσή της στη ναζιστικής εμπνεύσεως θεωρία περί «ζωτικού χώρου». Δηλώνει ότι ασφυκτιά επειδή περιορίζεται η έξοδός της στη θάλασσα από τις ελληνικές νήσους. Κάποτε, έχοντας έρθει από τις στέπες της Μογγολίας, όπως παραδέχθηκε ο γνωστός μαφιόζος υπουργός Εσωτερικών Σοϊλού, ασφυκτιούσε ξανά. Επιχειρώντας δε… να πάρει αέρα, έφθασε μέχρι τις πύλες της Βιέννης.
Αυτό το τέρας εκθρέφει ξανά με την πολιτική κατευνασμού που ακολουθεί ο Δυτικός Κόσμος. Όλα αυτά με το επιχείρημα της μεγάλης σημασίας που έχει το «οικόπεδο Τουρκία» για τη δυτική στρατηγική έναντι της Ρωσίας. Όσο όμως είναι αυτό κατανοητό, άλλο τόσο ακατανόητο είναι το πως δεν διαπιστώνονται οι μεταλλάξεις της Τουρκίας, η στροφή της αφ’ ενός προς μεγαλύτερο αυταρχισμό, αφ’ ετέρου προς τον Ευρασιανισμό. Αποτέλεσμα αυτής της αδυναμίας κατανόησης, είναι τα δυο μέτρα και δυο σταθμά με τα οποία η Δύση αντιμετωπίζει τη Ρωσία και την Τουρκία.
Εν ολίγοις, η ρητορική περί ελεύθερου κόσμου που μάχεται εναντίον των αυταρχικών καθεστώτων πάσχει σοβαρά όταν εξεταστεί απέναντι στη συμπεριφορά που επιδεικνύεται απέναντι στην Τουρκία. Η πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στον Ερντογάν μοιάζει με το γνωστό «he is a son of a bitch, but he is our son of the bitch». Με τον Τούρκο ηγέτη να προσπαθεί να τους πείσει με κάθε τρόπο ότι δεν ισχύει το «our», ότι δεν είναι δικός τους και δεν επιθυμεί να τον θεωρούν δεδομένο!
Άρα η πραγματική διαφορά ανάμεσα σε Ρωσία-Κίνα από τη μία πλευρά και την Τουρκία από την άλλη, είναι ότι οι πρώτοι είναι στρατηγικοί ανταγωνιστές, ενώ η Τουρκία τυπικά σύμμαχος που διεκδικεί για τον εαυτό της έναν πιο ανεξάρτητο ρόλο. Κάπου εκεί όμως το ιδεολογικό περίβλημα της πολιτικής του Δυτικού Κόσμου, κυρίως των ΗΠΑ, ακυρώνεται στη πράξη.
Αυτά τα κηρύγματα περί δημοκρατίας, ελευθεριών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων ακούγονται πολύ όμορφα και έχουν απήχηση στο ακροατήριο των δυτικών κοινωνιών. Γενικότερα, η πλειονότητα των πολιτών στις δυτικές κοινωνίες συνήθως συμμερίζεται στη θεωρία τα όμορφα λόγια, τουλάχιστον μέχρι να συγκρουστούν με τα προσωπικά συμφέροντα.
Το επιχείρημα εδώ είναι ότι από τη στιγμή που οι πολιτικοί είναι αντανάκλαση των λαών που τους ψηφίζουν, στο τέλος οι ηγεσίες πέφτουν θύμα της ίδιας τους της ρητορικής. Εάν από την αρχή δεν ήταν φορείς αυτών των απόψεων και στην πορεία αντελήφθησαν ότι ο κόσμος λειτουργεί διαφορετικά.
Αυτό δεν φαίνεται να έχει και μεγάλη σημασία για τις ΗΠΑ, καθώς σημαντικό μέρος των Αμερικανών δεν ξέρουν που πέφτει στον χάρτη όχι η Ρωσία, η Κίνα, η Ελλάδα και η Τουρκία, αλλά η διπλανή τους Πολιτεία. Η εξωτερική πολιτική και οι ένοπλες δυνάμεις που τη στηρίζουν, όμως, απαιτεί διάθεση πιστώσεων δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται αρχικά εσωτερική νομιμοποίηση της πολιτικής. Οπότε επιστρατεύονται οι συνήθεις θεωρητικές περικοκλάδες για να βολευτεί η ιδεαλιστική προδιάθεση ότι οι ΗΠΑ δρουν στον κόσμο σαν «δύναμη του καλού» και όχι απλά για την προάσπιση των γεωστρατηγικών τους συμφερόντων. Κάπου εκεί όμως, όταν η συζήτηση έρχεται στην Τουρκία, τα πράγματα περιπλέκονται.
Αυτή η στρατηγική αμηχανία των ΗΠΑ και γενικότερα του Δυτικού Κόσμου δεν μπορεί να διαρκέσει για πολύ ακόμα, χωρίς να γεννήσει σοβαρή και επικίνδυνη αστάθεια που θα απειλήσει τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον. Πολλώ δε μάλλον όταν στρέφεται εναντίον της ασφάλειας κρατών όπως η Ελλάδα, για την οποία «στάζουν μέλι» τελευταία στο Κογκρέσο. Και πώς να είναι διαφορετικά, από τη στιγμή που υπάρχει ταύτιση της Αθήνας με τις προτεραιότητες και τους στόχους της Ουάσιγκτον.
Το πρόβλημα είναι ότι στις ΗΠΑ δεν αντιλαμβάνονται, ότι στην Τουρκία ακυρώνονται στην πράξη οι διακηρύξεις και η ρητορική τους. Στον βαθμό τουλάχιστον που θα προκαλέσει κινητοποίηση κι αποφασιστικότητα αντιμετώπισης. Με αποτέλεσμα αυτό το υποκριτικό γαϊτανάκι, τα κούφια λόγια που και τον Ερντογάν δεν ικανοποιούν και τους πραγματικούς συμμάχους εκνευρίζουν.
Ως αποτέλεσμα, ο μη καθορισμός ορίων, περιπλέκει τις σχέσεις με σειρά
άλλων χωρών που χωρίς να είναι σαν την Τουρκία, δεν αισθάνονται την υποχρέωση υιοθέτησης πανομοιότυπου κώδικα διεθνούς συμπεριφοράς με τον αμερικανικό, παρότι έχουν όλη την καλή διάθεση να λάβουν τα συμφέροντα των ΗΠΑ υπόψη και να αναζητήσουν την ειρηνική συνύπαρξη και τη συνεργασία…
29/5/2022