Ημερολόγιο κορωνοϊού, 1η Σεπτεμβρίου 2022.

 

Ημερολόγιο κορωνοϊού, 1η Σεπτεμβρίου 2022:
 το άνοιγμα των σχολείων, η χαμένη υγειονομική επανάσταση του καθαρού αέρα, η απενοχοποίηση των κρουσμάτων και η κανονικοποίηση των θανάτων.

Γιώργος Παππάς *

1.
Μετά από 33 μήνες και 3 καλοκαίρια πανδημίας, θα περίμενε κανείς να έχουμε εμπεδώσει πλήρως κάποια δεδομένα για τον ιό- ένα από αυτά είναι πως μεταδίδεται μέσω του αέρα, και αυτός ο τροπος μετάδοσης είναι πολύ σημαντικός (και όχι αναχρονισμός στην εποχή του "μιάσματος", του βλαβερού αέρα, ως αιτία νόσου, όπως φοβούνται ορισμένοι): δεν υπάρχουν συνεπώς απλά μολυσματικοί άνθρωποι/ μονάδες, αλλά υπάρχουν μολυσματικοί χώροι/ περιβάλλοντα. Κάθε κλειστός χώρος είναι δυνητικά τέτοιο περιβάλλον. Οι σχολικές αίθουσες είναι τέτοιος χώρος.
2.
Συνεπώς, η ανακοίνωση των Υπουργείων Υγείας και Παιδείας για το άνοιγμα των σχολείων χωρίς κανένα ουσιαστικά προληπτικό μέτρο, σημαίνει ότι κανένα μάθημα δεν πήραμε, καμία γνώση δεν είμαστε διατεθειμένοι να εφαρμόσουμε. Ακόμη και αν σε πολλές χώρες του κόσμου αυτή η γνώση μετατρέπεται σε πράξη, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό: Πώς μετατρέπεις ένα δυνητικά μολυσματικό περιβάλλον σε ασφαλή χώρο;
Α. Καθαρίζεις τον αέρα, το όχημα του παθογόνου
Β. προστατεύεσαι από αυτόν τον αέρα, φορώντας π.χ. την κατάλληλη μάσκα
Γ. ελαττώνεις την πιθανότητα να έχει ο χώρος μολυσματικά άτομα/ μονάδες (όσο λιγότερα άτομα ετερόκλητου επιδημιολογικού προφίλ συναντώνται στον χώρο αυτό, τόσο μικρότερη η πιθανότητα)
Δ. ελαττώνεις την πιθανότητα να είναι μολυσματικές οι μονάδες στον χώρο (μέσω προληπτικού διαγνωστικού ελέγχου).
Τι θα εφαρμόσουμε εμείς από αυτά τα τέσσερα στοιχειώδη δεδομένα; Τίποτε. Και θα το κάνουμε και με θράσος, κουνώντας και το δάκτυλο σε όσους παραθέτουν δεδομένα, εν τέλει κουνώντας και το δάκτυλο σε επίσημους διεθνείς οργανισμούς και φορείς, που επισημαίνουν τα δεδομένα. Ας παρατεθούν λοιπόν δεδομένα ξανά, ας εμπλουτισθούν καλύτερα με νεότερες μελέτες (σύνδεσμοι για όλα τα άρθρα στα σχόλια, παλαιότερη βιβλιογραφία και στην ανάρτηση της 5ης Σεπτεμβρίου 2021).
3.
Ποια είναι τα δεδομένα για τις μάσκες;
Πρόσφατη προδημοσίευση από την  πολιτεία της Μασαχουσέτης (με συμμετοχή της Natalia Linos) έδειξε ότι η κατάργηση της υποχρεωτικότητας της μάσκας (σε εποχή Όμικρον) οδήγησε σε σημαντική αύξηση των κρουσμάτων, τόσο σε μαθητές όσο και (περισσότερο μάλιστα) σε εκπαιδευτικούς.
Πρόσφατη δημοσίευση με κύρια συγγραφέα την Angelique Boutzoukas (που έχει μελετήσει όσο λίγοι το θέμα σχολεία εν μέσω πανδημίας) από τη North Carolina, με ελάττωση της δευτερογενούς ενδοσχολικής μετάδοσης κατά 72% σε περιοχές όπου η μάσκα ήταν υποχρεωτική, σε σχέση με περιοχές όπου δεν χρησιμοποιούνταν μάσκα. Αντίστοιχη μελέτη από το Arkansas έδειξε μικρότερη, αλλά και πάλι σημαντική προστασία με την υποχρεωτική χρήση μάσκας. Οι δύο τελευταίες μελέτες σε περιβάλλον Δέλτα, διενεργήθηκαν στα τέλη του 2021- εξυπακούεται όμως ότι όταν έχεις να κάνεις με ένα ακόμη μεταδοτικότερο στέλεχος όπως όλα τα Όμικρον, είναι μεγαλύτερη και η ανάγκη, και το όφελος της μάσκας. Η οποία μάσκα συνεχίζει να δαιμονοποιείται από την πολιτεία, και (οποία θλίψη) από εκπρόσωπους της επιστημονικής κοινότητας με θεσμικό ρόλο. Λες και η μάσκα είναι εμπόδιο στην κανονικότητα. Θα μου πεις, εξαρτάται πώς ορίζει κανείς την κανονικότητα, μπορεί να είναι αυτή που έχει κρυμμένους κάτω από το χαλί δεκάδες νεκρούς καθημερινά και ένα πολύπλοκο χρόνιο σύνδρομο που καθιστά χιλιάδες άτομα μη-λειτουργικά, αυτή που επιλέγει να παραβλέψει τα επιστημονικά δεδομένα και τις συστάσεις περί ψυχικής και σωματικής ασφάλειας της μάσκας από επίσημους οργανισμούς όπως η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία.
4.
 Δεν θες μάσκες γιατί προσχώρησες τώρα όψιμα στους ζηλωτές της άρνησης και της συνομωσίας; Φρόντισε να εφαρμόσεις τα άλλα μέτρα: Κάνε τεστ γιατί σε μια πρόσφατη μελέτη από την Αυστρία αποδείχθηκε ότι ο τακτικός διαγνωστικός έλεγχος είναι αποτελεσματικότατος, καλύτερος και της μάσκας, στην ελάττωση της ενδοσχολικής μετάδοσης. Αραίωσε τον αριθμό των μαθητών ανά αίθουσα, άλλο μέτρο με αποδεδειγμένη χρησιμότητα, αλλά σε συνδυασμό με άλλα, όχι μόνο του. Θα μου πεις, αν κάνω τεστ θα έχω και θετικά, και μετά πώς θα θριαμβολογήσω για το πόσο καλά πήγαμε με την πανδημία στα σχολεία. Θα υπενθυμίσω πόσο "καλά" πήγαμε την προηγούμενη σχολική χρονιά, εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά κόλλησαν. Ναι, πολλά μπορεί να κόλλησαν εκτός σχολείου αλλά δεν έπαψαν να μεταφέρουν εντός του σχολείου την μεταδοτική δυναμική τους. Και ας σοβαρευτούμε: τα παιδιά περνάνε 6+ ώρες της καθημερινότητάς τους στο σχολείο. Σε κλειστό χώρο σε μεγάλο βαθμό, σε συνάντηση με διαφορετικά επιδημιολογικά προφίλ. Ε, είναι πολύ πιθανότερο να κολλήσουν και να μεταδίδουν εκεί. Και θα μου πεις, "μα δεν έκλεισαν τμήματα πέρυσι, θρίαμβος". Αν δεν θέλεις να τα κλείσεις, δεν θα κλείσουν. Και θα οδηγηθείς στα εκατοντάδες χιλιάδες επίσημα καταγεγραμμένα κρούσματα.
5.
Κι αν δεν θέλεις να κάνεις κάτι από τα προαναφερθέντα, κάνε λοιπόν το στοιχειώδες: καθάρισε τον αέρα του κλειστού χώρου. Δεν είναι καινούρια έννοια ο καθαρός αέρας, υπάρχουν εκτεταμένες μελέτες ΠΡΙΝ την πανδημία για την σημασία του στο σχολικό περιβάλλον: Συνοψίζουν η Lancet Commission και ο Fisk σε άρθρα (σύνδεσμοι στα σχόλια), το πώς ο καθαρός αέρας βοηθάει στη νοητική λειτουργία των παιδιών, πώς βοηθά στο να επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα σε εξετάσεις γλώσσας και μαθηματικών, πώς ελαττώνει τις κρίσεις άσθματος και τις λοιμώξεις του αναπνευστικού και τις απουσίες των μαθητών. Υπάρχει και ένα εκπληκτικό άρθρο που έδειξε την σημασία του καθαρού αέρα στην ορθή λήψη κρίσιμων αποφάσεων από σκακιστές στο παιχνίδι τους!  Υπάρχει και σχετική ελληνική βιβλιογραφία, ακόμη και πριν την  πανδημία, από την ομάδα του Ματθαίου Σανταμούρη που τώρα είναι στην Αυστραλία, από την Βασιλική Ασημακοπούλου, αλλά και από τον Οδοντιατρικό χώρο (πρόσφατη μελέτη από τον Ioannis Tzoutzas και την Helena Maltezou). Είναι άνθρωποι που ξέρουν την σημασία του αερισμού των κλειστών χώρων, και πρέπει να τους ακούμε.
6.
 Σε ένα από τα παλαιότερα άρθρα της ομάδας Σανταμούρη συνοψίζεται μια βασική γνώση: Αν θες να καθαρίσεις αποτελεσματικά τον αέρα, όποιος κι αν είναι ο στόχος σου (είτε επιβλαβή σωματίδια ή παθογόνα τύπου SARS-CoV-2), ο φυσικός αερισμός (τύπου ανοίγουμε παράθυρα) είναι σημαντικά υποδεέστερος του τεχνητού αερισμού. Τεχνητός αερισμός σημαίνει πολλά πράγματα: ενίσχυση υπαρχόντων συστημάτων αερισμού-θέρμανσης, χρήση καθαριστών αέρα, do it yourself κατασκευές. Αντίστοιχο είναι και το κόστος, ειδικά πλέον με το Όμικρον που θες περισσότερες αλλαγές αέρα. Το κόστος όμως δεν είναι τόσο μεγάλο (η δημοφιλής τελευταία DIY εφαρμογή που είναι το Corsi-Rosenthal box, βλέπε σχόλια, μπορεί να αποτελέσει σχολική άσκηση/ κατασκευή, με κόστος 100-150 Ευρώ, αρκεί να εκτιμηθεί πρώτα η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά της και σε εγχώριο ακαδημαϊκό ή τεχνικό επιμελητηριακό επίπεδο- εδώ είναι η καινοτομία...). Και ακόμη μικρότερο είναι το κόστος της χρήσης, μην πει κανείς "θα κάψουμε πολύ ρεύμα, και είναι ακριβό πλέον", έχει μελετηθεί και αυτό, από καιρό, θα σου κοστίσει 2 έως 6,7 kwh ετησίως η κάθε συσκευή καθαριστή αέρα για παράδειγμα, υπάρχουν μελέτες από Πορτογαλία και Ισραήλ, τις συνοψίζει ο Fisk στον σύνδεσμο στα σχόλια.
7.
Θες και πιο πρόσφατες αποδείξεις για την σημασία του τεχνητού καθαρισμού του αέρα; Η γνωστή ιταλική προδημοσίευση, όπου με την μετάβαση από φυσικό σε τεχνητό αερισμό προστέθηκε επιπλέον 15% αποτελεσματικότητα, και η αποτελεσματικότητα ήταν γενικά μεγαλύτερη στην εποχή του Όμικρον.
8.
Και φυσικά ό,τι ισχύει για τις σχολικές αίθουσες οφείλει να ισχύει για όλους τους κλειστούς χώρους. Είναι ευχάριστο ότι ορισμένα ελληνικά πανεπιστήμια πληροφόρησαν ήδη τα μέλη τους ότι η μάσκα θα είναι υποχρεωτική. Χαιρόμαστε. Με τον Manolis Wallace  πρόσφατα επικαιροποιήσαμε και το Open University, τον οδηγό μας για ασφαλή λειτουργία των πανεπιστημίων σε πανδημικό περιβάλλον, προσαρμόζοντάς το στις προκλήσεις του Όμικρον, ο Μανώλης έκανε εκπληκτική δουλειά, είναι κι αυτό δημοσιευμένο και ελεύθερα προσβάσιμο εκεί έξω, σύνδεσμος στα σχόλια.  Είναι δυσάρεστο που όλα τα προαναφερθέντα ΔΕΝ θα εφαρμοστούν σε κλειστούς εργασιακούς χώρους, ΔΕΝ έχουν εφαρμοστεί ως τώρα σε μέσα μαζικής μεταφοράς, ΔΕΝ συζητούνται καν στην επιστημονική τους βάση. Αλλά η επιστημονική βάση έχει δεχθεί, εκ των έσω, αλλεπάλληλα πλήγματα τον τελευταίο καιρό. Η απουσία ενσυναίσθησης, η μη ώσμωση με όσα συμβαίνουν εκεί έξω, η απαξίωση των όπλων απέναντι στον ιό ("οι βασανιστικές μάσκες", "μην κάνετε εμβόλιο σώνει και καλά", "η μισή Ελλάδα κόλλησε το καλοκαίρι, όλα καλά", "γρίπη είναι λέμε", "και γιατί να κάνετε τεστ δηλαδή;" ) , το χάιδεμα των παραπλανημένων και των φανατικών (δημοτικά συμβούλια που γνωμοδοτούν υπέρ των ανεμβολίαστων ψευδο-υγειονομικών, σοβαρά; ) , όλα αυτά αθροίζονται. Και την δυσπιστία απέναντι στην επιστήμη, ελέω κάποιων ανεπαρκών επιστημόνων, θα την πληρώσουμε όλοι. ως κοινωνία, σύντομα. Φτάσαμε βλέπετε, οι ανησυχούντες ευπαθείς και το περιβάλλον τους να βαφτίζονται υστερικοί. Οι ανησυχούντες κλινικοί της καθημερινής πράξης που συναντούν τα κρούσματα, που ξαγρυπνούν για τους νοσούντες, που παρακολουθούν τους πάσχοντες από Long covid, όλοι αυτοί βαφτίστηκαν ψυχολογικά προβληματικοί. Όχι δα.

9.
Υπάρχει ένα πρόσφατο, δημοφιλές εκεί έξω, άρθρο του Maarten Steenhagen που είναι σαφέστατο και επιθετικότατο: "Covert health supremacism can be more slippery and take many forms. It can come in the form of institutional discrimination, exclusion, covid minimising, and micro-aggressions". Μιλά για τον φασισμό των (δήθεν) υγιών ο Steenhagen, που δεν έχουν κανένα πρόβλημα να θυσιάσουν τους όποιους ευπαθείς (περιλαμβανομένων των παππούδων και των γιαγιάδων για τους οποίους κάποιοι δάκρυσαν κάποτε), μπροστά στην δική τους κανονικότητα. Μιλά για το εξωφρενικό, ότι κάναμε την αποδοχή της απώλειας ζωών συνώνυμη του πραγματισμού και του πολιτικού ρεαλισμού. Αυτός την ονομάζει φασισμό. Η υγεία, δυστυχώς είναι σχετικό πράγμα. Μια στραβοτιμονιά άλλου, μια προληπτική εξέταση λιγότερη, είναι το όριο μερικές φορές. Και τότε παύεις να είσαι υγιής, φρόντισε τουλάχιστον να είσαι από πριν, νοητικά υγιής. Οι ήδη νοητικά υγιείς, καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να αρχίσουμε την υγειονομική επανάσταση, αυτή του καθαρού αέρα και αυτή της υγειονομικής ισότητας, μόνοι μας.


* Γιώργος Παππάς, 2/8/2022
Ο Γιώργος Παππάς ζει και εργάζεται στα Ιωάννινα ως παθολόγος. Απόφοιτος και διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, έχει μακρό ερευνητικό έργο διεθνούς αναγνώρισης σε θέματα ζωονόσων και ετοιμότητας αντιμετώπισης επιδημιών (φυσικών και προκλητών)

https://www.facebook.com/giorgos.pappas.376/posts/