Ποιες ανατροπές μπορεί να φέρει η αναταραχή στο Ιράν.

 Ποιες ανατροπές μπορεί να φέρει
η αναταραχή στο Ιράν.

Η αναταραχή δεν είναι άγνωστη πραγματικότητα στο Ιράν. Μόλις το 2019 οι διαδηλώσεις που ξέσπασαν με αφορμή την αύξηση της τιμής των καυσίμων άφησαν πίσω τους 1.500 νεκρούς. Όμως η έκρηξη που ξέσπασε αυτές τις μέρες μετά τον θάνατο της 22χρονης κουρδικής καταγωγής δημοσιογράφου Μαχσά Αμινί ενώ είχε συλληφθεί από την "αστυνομία ηθών” για "απρεπή περιβολή”, έχει κάτι το νέο, διότι αγγίζει ταυτόχρονα δύο πολύ ευαίσθητα σημεία της Ισλαμικής Δημοκρατίας: την καταπίεση των γυναικών και τις εθνοτικές εντάσεις - στο φόντο πάντοτε και της διάχυτης κοινωνικής δυσαρέσκειας για την οικονομική κατάσταση της χώρας.

Η υποχρεωτικότητα της μαντίλας αποτελεί ίσως το χαρακτηριστικότερο στοιχείο της "ισλαμικής ταυτότητας” του καθεστώτος αλλά και αυτό με τη μικρότερη κοινωνική αποδοχή, καθώς η κοινωνία του Ιράν εκκοσμικεύεται ταχύτατα (μελέτες δείχνουν ότι η πίστη στον Ισλάμ και στην θρησκεία γενικότερα βρίσκεται πολύ χαμηλότερα απ' ό,τι τα χρόνια του Σάχη), ενώ - κατά σχιζοφρενικά αντιφατικό τρόπο - οι γυναίκες έχουν καταγράψει στις τέσσερις δεκαετίες μετά την Ισλαμική Επανάσταση και την εκατόμβη του πολέμου με το Ιράκ, σημαντικές προόδους.

Για παράδειγμα, αποτελούν την πλειοψηφία του φοιτητικού πληθυσμού των πανεπιστημίων και κυρίως γεννούν λιγότερα παιδιά, όπως αντιστοιχεί σε κοινωνίες σε πορεία εκσυγχρονισμού. Η αντίφαση αυτή καθιστά πολύ λιγότερο ανεκτό απ' ό,τι παλαιότερα το περιοριστικό πλαίσιο που έχει επιβάλει το καθεστώς σε θέματα ηθών, ενώ παράλληλα ενθαρρύνει τη διεκδικητικότητα, την οποία επιπλέον κινητοποιεί η αύξηση της ανεργίας των γυναικών.

Το εθνοτικό ζήτημα, πάλι, συνιστά μια κρυμμένη "ωρολογιακή βόμβα” για τη συνοχή του Ιράν, το οποίο αποτελεί πολυεθνοτική πρώην αυτοκρατορία (με τα φαρσί να είναι μητρική γλώσσα μόλις του 51% του πληθυσμού) και όχι τυπικό εθνικό κράτος. Έτσι, η κουρδική ταυτότητα της άτυχης Αμινί είχε ως αποτέλεσμα να αποκτήσουν οι διαδηλώσεις των τελευταίων ημερών ιδιαίτερη ένταση στις κουρδικές επαρχίες.

Κυρίως, όμως, η ιρανική κοινωνία βιώνει τα τελευταία χρόνια έναν εκρηκτικό συνδυασμό προσδοκιών και αδιεξόδου. Το στρατόπεδο των "μεταρρυθμιστών”, που κυβέρνησε τη χώρα με τον Χασάν Ροχανί επένδυσε στην βελτίωση των σχέσεων του Ιράν με τη Δύση προκειμένου να επιτύχει την άρση του οικονομικού κλοιού των αμερικανικών κυρώσεων. Η φιλοδοξία αυτή, ωστόσο, ακυρώθηκε από τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος απέσυρε τις ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και ενίσχυσε τις κυρώσεις.

Το αποτέλεσμα ήταν να απογοητεύσουν οι "μεταρρυθμιστές” το εκλογικό κοινό τους (που συγκέντρωνε και τα πιο δυναμικά στρώματα της κοινωνίας) και να κερδίσει τις τελευταίες εκλογές, εν μέσω μεγάλης αύξησης της αποχής, ο Εμπραχίμ Ραϊσί. Προέκυψε έτσι για πρώτη φορά μια ευθυγράμμιση νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας (και βέβαια του Ανώτατου Ηγέτη αγιατολάχ Χαμενεϊ και των Φρουρών της Επανάστασης) στην ίδια πολιτική γραμμή.

Όμως αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ενδυνάμωση του καθεστώτος. Οι διεθνείς διαπραγματεύσεις για την αναβίωση της συμφωνίας του 2015 δεν καρποφορούν, ενώ και τα "ευρασιατικά ανοίγματα” της Τεχεράνης προς την Κίνα και την Ρωσία δεν έχουν αποφέρει ακόμη απτά οφέλη. Τραυματισμένος και από την εμπειρία της διαχείρισης της πανδημίας, ο (σημειωτέον πολύ νεανικός) ιρανικός πληθυσμός διακατέχεται από ολοένα και μεγαλύτερη αδημονία και δυσφορία, ενώ οι κυβερνώντες επιμένουν στην "πεπατημένη”.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι σε αντίθεση με το αντιπολιτευτικό "Πράσινο Κίνημα” που κατήγγειλε νοθεία στις εκλογές του 2009, οι ταραχές που ξεσπούν κατά καιρούς τα τελευταία χρόνια έχουν περισσότερο πληβειακά χαρακτηριστικά, αφορούν την επαρχία εξίσου ή και περισσότερο από τα μεγάλα αστικά κέντρα και περνούν σχεδόν αμέσως σε αντικαθεστωτική ρητορική.

Μέχρι τώρα το καθεστώς έχει επιδείξει πάντως αξιοσημείωτη αντοχή – πράγμα που δεν σημαίνει όμως ότι νομοτελειακά θα ισχύει επ' άπειρον. Από αυτή την άποψη, οι τωρινές διαδηλώσεις που ήδη έχουν φύγει από το "φεμινιστικό” πλαίσιο και έχουν πάρει βίαια χαρακτηριστικά με επιθέσεις εναντίον ενστόλων και αστυνομικών τμημάτων, ενδέχεται να οδηγήσουν σε πραγματική αιματοχυσία.

Εκφράζονται φόβοι ότι αυτό ακριβώς πρόκειται να συμβεί με την επιστροφή του προέδρου Ραϊσί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, οπότε πιθανότατα θα "βγουν τα γάντια” σε ό,τι αφορά την καταστολή. Προς το παρόν επιλέγεται η επιστράτευση των κοινωνικών ερεισμάτων του καθεστώτος, με τη διοργάνωση διαδηλώσεων "υπέρ του ισλαμικού τρόπου ζωής” μετά τη σημερινή προσευχή της Παρασκευής.

Εάν τυχόν το Ιράν αποσταθεροποιηθεί οι επιπτώσεις θα είναι πλανητικής εμβέλειας. Η Ισλαμική Δημοκρατία αποτελεί ταυτοχρόνως την καρδιά του "άξονα της αντίστασης” (που μαστίζει τους συμμάχους των ΗΠΑ σε Ιράκ, Συρία, Λίβανο και Υεμένη), τον κατεξοχήν αντίπαλο του Ισραήλ στην περιοχή, το σημαντικότερο αντίβαρο στην εξάπλωση της επιρροής της Τουρκίας στον Καύκασο και αλλού, τον νεότερο συμπρωταγωνιστή της "ευρασιατικής ολοκλήρωσης”, μετά και την πρόσφατη ένταξή της στο Σύμφωνο της Σαγκάης, καθώς και την προσφορότερη εναλλακτική στο ρωσικό φυσικό αέριο για την τροφοδοσία της Ευρώπης, όπερ κρίσιμο στην παρούσα συγκυρία.

Του Κώστα Ράπτη
23/7/2022

https://www.capital.gr/diethni/3659975/poies-anatropes-mporei-na-ferei-i-anataraxi-sto-iran