Γιατί η Τουρκία μένει σιωπηλή για την αναταραχή στο Ιράν.

Γιατί η Τουρκία μένει σιωπηλή για την αναταραχή
στο Ιράν.

 
Του Κώστα Ράπτη

Στην Ανατολή, ο καθένας κοιτά ανατολικότερα – συνήθως με αποτροπιασμό. Οι κοσμικοί δυτικόστροφοι Τούρκοι, για παράδειγμα, συνηθίζουν να διεκτραγωδούν την άνοδο του πολιτικού Ισλάμ, λέγοντας "Τεχεράνη θα καταντήσουμε!”. (Και αντίστοιχα οι Ιρανοί θιασώτες του εκσυγχρονισμού εκμυστηρεύονται με αγανάκτηση: "Θα καταντήσουμε Καμπούλ!”).

Όμως οι κοινωνίες της περιοχής αρκετές φορές αντάλλαξαν όχι απλώς τις προκαταλήψεις τους, αλλά και υποδείγματα χειραφέτησης. Η Συνταγματική Επανάσταση του Ιράν το 1906 προηγήθηκε κατά δύο χρόνια της Επανάστασης των Νεότουρκων και λειτούργησε για αυτήν ως πηγή έμπνευσης. Αντίστροφα, τις μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ Ατατούρκ θέλησε να μιμηθεί, χωρίς αντίστοιχη επιτυχία, κατά τον μεσοπόλεμο ο Σάχης Ρεζά Παχλεβί. Τι είδους κυκλοφορία των ιδεών και των εικόνων λειτουργεί άραγε και σήμερα, που το Ιράν έχει παραδοθεί στην αναταραχή, με πυροδότη τον θάνατο μιας νέας γυναίκας κουρδικής καταγωγής;

Η κοινωνία των πολιτών στην Τουρκία έσπευσε να εκφράσει με διαδηλώσεις την αλληλεγγύη της προς τους εξεγερμένους (και κυρίως, τις εξεγερμένες) στο Ιράν: όχι μόνο οι εκπατρισμένοι Ιρανοί ή οι κουρδικές οργανώσεις, αλλά και το τουρκικό φεμινιστικό κίνημα. Δεν πρόκειται απλώς για μία εξ αποστάσεως συμπαράσταση, κινητοποιημένη από δοκιμασίες ξένες προς την Τουρκία, αλλά περισσότερο για μια ευκαιρία να αναδειχθούν οικεία κακά, όσο και αν διαφέρει το θεσμικό πλαίσιο ανάμεσα στις δύο χώρες.

Η αποχώρηση της γείτονος από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης αποτέλεσε για τους κυβερνώντες εμβληματική χειρονομία, η φονική βία κατά των γυναικών, κυρίως ενδοοικογενειακή, αποτυπώνεται καθημερινά σε μακάβριες στατιστικές, ενώ η τουρκική πλατφόρμα κατά των γυναικοκτονιών προσπαθεί να ανταπεξέλθει στο κύμα των μηνύσεων που έχει δεχθεί, με κατηγορίες που ξεκινούν από την υπονόμευση του θεσμού της οικογένειας και φθάνουν μέχρι την εξύβριση του προέδρου Ερντογάν.

Την ίδια στιγμή η ποικιλότροπη στοχοποίηση δημοφιλών καλλιτεχνών, όπως ο Φαζίλ Σάι, ο Ταρκάν, η Γκιουλσέν  Μπαραϊκτάρ, η Αϊνούρ Ντογάν, η Ιρέμ Ντεριντζί, η Μέλεκ Μόσσο, καταδεικνύει τη δυσανεξία των κυβερνώντων απέναντι σε όσους και όσες αμφισβητούν το συντηρητικό πολιτισμικό τους πρότυπο, ιδίως εάν αυτό συνδέεται με τη διεκδίκηση έμφυλων δικαιωμάτων ή πολύ περισσότερο την ορατότητα της κουρδικής και αλεβίτικης ταυτότητας.

Οι ακυρώσεις συναυλιών από δήμους ελεγχόμενων από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης αυτό το καλοκαίρι αποτέλεσαν τον τελευταίο συρμό – και είναι ενδεικτικές του βαθύτερου φόβου που εμπνέει μια νεολαία που ασφυκτιά, από την έλλειψη οικονομικών προοπτικών αλλά και ουσιαστικών ελευθεριών.

Και όμως, η συζήτηση της ημέρας στην πολιτική σκηνή είναι το ποιος θα κατοχυρώσει το δικαίωμα στην ισλαμική μαντίλα στον δημόσιο χώρο – μολονότι αυτή έχει επιτραπεί στις φοιτήτριες από το 2010, στις υπαλλήλους του Δημοσίου από το 2013 και στις δικαστίνες από το 2016. Η (άλλοτε αδιάλλακτα κεμαλιστική) αξιωματική αντιπολίτευση υπό τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου κατέθεσε σχετικό νομοσχέδιο, ως κίνηση ιστορικής "επούλωσης πληγών”, και ο Ταγίπ Ερντογάν απάντησε προτείνοντας συνταγματική μεταρρύθμιση.

Ίσως όλα αυτά να εξηγούν το γιατί δεν υπάρχουν επίσημες αντιδράσεις της Τουρκίας στα γεγονότα του Ιράν και γιατί η κάλυψή τους στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένη.

Αλλά βέβαια, σε ό,τι αφορά τη στάση της Άγκυρας ακόμη μεγαλύτερο ρόλο παίζουν οι γεωπολιτικοί υπολογισμοί. Το ότι η αναταραχή στο Ιράν έχει εξελιχθεί σε κατεξοχήν υπόθεση των Κούρδων (με το καθεστώς να απαντά βομβαρδίζοντας θέσεις κουρδικών οργανώσεων στο βόρειο Ιράκ) δεν είναι κάτι το οποίο προκαλεί αντανακλαστικά συμπάθειας στους Τούρκους ιθύνοντες. Η σκέψη δε μιας ευρύτερης αποσταθεροποίησης της Ισλαμικής Δημοκρατίας ευλόγως γεννά ανησυχία, στην προοπτική νέων προσφυγικών κυμάτων.

Από την άλλη, η σχέση της Τουρκίας με το Ιράν είναι ιστορικά ανταγωνιστική – και η Άγκυρα δεν ξεχνά ότι η ιρανική παρεμβολή ακύρωσε πολλά από τα σχέδιά της στη Συρία, ούτε ότι η Τεχεράνη στηρίζει την Αρμενία στη σύγκρουσή της με το Αζερμπαϊτζάν και διαμηνύει ότι δεν θα ανεχθεί αλλαγή συνόρων στον Καύκασο. Το γεγονός δε ότι οι εθνοτικά Αζέροι πολίτες του Ιράν ξεπερνούν σε αριθμό τους κατοίκους του ανεξάρτητου Αζερμπαϊτζάν, αντιπροσωπεύοντας, μαζί με άλλες τουρκικές φυλές ανά την ιρανική επικράτεια, τουλάχιστον το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Ισλαμικής Δημοκρατίας ενισχύει το ενδιαφέρον της Τουρκίας για τους "ομογενείς”.

Αν δεν υπήρχε το "κουρδικό αγκάθι”, η αποσταθεροποίηση του πολυεθνοτικού Ιράν θα ήταν (και ίσως φανεί στο μέλλον) πολύ θελκτική για την Άγκυρα.
 
7/10/2022

https://www.capital.gr/diethni/3663083/giati-i-tourkia-menei-siopili-gia-tin-anataraxi-sto-iran