Σε αιγυπτιακό σκόπελο προσάραξε η Αγκυρα. Στο κενό το άνοιγμα στο Κάιρο.
Σε αιγυπτιακό σκόπελο προσάραξε η Αγκυρα.
Στο κενό το άνοιγμα στο Κάιρο.
Η μονομερής ανακήρυξη δυτικών θαλάσσιων συνόρων της Αιγύπτου με τη Λιβύη, με προεδρικό διάταγμα που φέρει την υπογραφή του Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, πέρα από ένα ακόμη ισχυρό μήνυμα κατά της υποτιθέμενης ισχύος του τουρκολιβυκού μνημονίου αποτελεί, στα μάτια πολύ έμπειρων παρατηρητών, μια πολύ σοβαρή ένδειξη της επιβράδυνσης των διπλωματικών αντανακλαστικών του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Τους τελευταίους μήνες με αρκετή προσωπική προσπάθεια ο Ερντογάν επιχειρεί να εξομαλύνει τις σχέσεις του με τον Σίσι, πολλές φορές χρησιμοποιώντας διαύλους φιλικούς και προς τις δύο πλευρές. Τελευταίο παράδειγμα ήταν το τετ α τετ του Ερντογάν με τον Σίσι υπό το βλέμμα του εμίρη του Κατάρ Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι στο περιθώριο της τελετής έναρξης του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου.
Το τετ α τετ ακολούθησε μια ψυχρολουσία που είχε φθάσει και πάλι στην Αγκυρα μέσω Καΐρου, όταν ο υπουργός Εξωτερικών Σάμεχ Σούκρι ανακοίνωσε ευθαρσώς ότι οι διερευνητικές επαφές ανάμεσα σε Αίγυπτο και Τουρκία είχαν διακοπεί. Ο επιτετραμμένος της Τουρκίας στο Κάιρο και ο πρέσβης του Κατάρ, ως βασικός παράγοντας στην προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων με την Αίγυπτο, είχαν, βέβαια, ειδοποιηθεί πριν από τις ανακοινώσεις του κ. Σούκρι, ωστόσο η δημοσιοποίηση ουσιαστικά κατέστρεψε την πολύ καλά στημένη προπαγανδιστική μηχανή που έχει στηθεί από το Λευκό Παλάτι και παρουσιάζει τις τουρκοαιγυπτιακές διαφορές περίπου ως διαδικαστικές.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, τα βασικά «αγκάθια» στην επαναπροσέγγιση Τουρκίας – Αιγύπτου είναι τα εξής: Πρώτον, η αδυναμία συμφωνίας στο ζήτημα δρομολόγησης των εκλογών στη Λιβύη. Αυτή η διάσταση δείχνει, στην πραγματικότητα, και ποιες είναι οι δύο δυνάμεις που κυριαρχούν στη Λιβύη και υποδηλώνει και την πλήρη απουσία ουσιαστικής παρέμβασης από οποιαδήποτε χώρα της Δύσης. Περιττό να υπογραμμιστεί ότι για την Αίγυπτο, η οποία διεξάγει συστηματικό αγώνα για να διαλύσει και τα τελευταία υπολείμματα της ισλαμιστικής τρομοκρατίας στη χερσόνησο του Σινά, η δημιουργία ενός δεύτερου μετώπου στα δυτικά (τη Λιβύη) αντιμετωπίζεται ως απειλή αν όχι ως ανοιχτά εχθρική ενέργεια. Δεύτερον, η δραστηριοποίηση της Τουρκίας με τρόπο υπονομευτικό των αιγυπτιακών συμφερόντων για ζητήματα τα οποία στο Κάιρο θεωρούνται ύψιστης ασφαλείας. Αν και στο Κάιρο εκτιμάται ο ρόλος που διαδραματίζει η Αγκυρα για την εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών (η Αίγυπτος εισάγει περί το 80% των σιτηρών της από τη Ρωσία και την Ουκρανία), οι Τούρκοι χρησιμοποιούν αυτόν τον ρόλο τους με τρόπο εκβιαστικό.
Επιπλέον, οι σχέσεις της Αγκυρας με περιφερειακούς παράγοντες όπως η Αιθιοπία, που κατασκευάζει ένα φράγμα στον Γαλάζιο Νείλο, το οποίο απειλεί την ασφάλεια των υδάτινων πόρων της Αιγύπτου και του Σουδάν, δεν αντιμετωπίζονται από το Κάιρο ως ακριβώς φιλικές. Εν ολίγοις, η Τουρκία επιχειρεί να αυξήσει την παρουσία της σε περιοχές οι οποίες ανήκουν παραδοσιακά στη σφαίρα επιρροής της Αιγύπτου. Αυτή η σφήνα της Τουρκίας στον αραβικό κόσμο προκαλεί καχυποψία και ενόχληση σε όλες τις σημαντικές αραβικές χώρες, με προεξάρχουσα τη Σαουδική Αραβία.
- Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει τη δημιουργία μιας εστίας ισλαμιστικής τρομοκρατίας στη Λιβύη ως απειλή, αν όχι ως ανοιχτά εχθρική ενέργεια.
Αυτοσυγκράτηση
Η στάση της Αθήνας μετά τις ανακοινώσεις Σίσι υπήρξε πολύ συγκρατημένη και οι δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια ήταν προσεκτικές. Στην Αθήνα αναγνωρίζεται ο κομβικός ρόλος που διαδραματίζει η Αίγυπτος για το σύνολο των πολιτικών οι οποίες αναπτύχθηκαν από την Ελλάδα μετά τον Νοέμβριο του 2019 και το προκλητικό τουρκολιβυκό μνημόνιο, γι’ αυτό και οι δημόσιες αντιδράσεις είναι πολύ πιο φειδωλές απ’ ό,τι συνηθίζεται. Κυρίως στην Αθήνα γνωρίζουν ότι οι ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο είναι εξαιρετικά ασταθείς και ευαίσθητες, ως εκ τούτου κάποια πράγματα είναι καλό να μη συζητούνται δημόσια προτού υπάρξει οριστική κατάληξη. Στάση, η οποία είναι –αν μη τι άλλο– μια ουσιαστική βελτίωση από τον παραδοσιακό τρόπο δράσης του εγχώριου πολιτικού συστήματος.
Οι Αιγύπτιοι, λοιπόν, επιβεβαιώνουν τη στρατηγική –όπως φαίνεται– επιλογή τους να μην αποδεχθούν το τουρκολιβυκό μνημόνιο, αλλά προωθούν και τα ενεργειακά project τους, ένα από τα οποία είναι και το καλώδιο διασύνδεσης των ηλεκτρικών δικτύων Αιγύπτου και Ελλάδας και κατ’ επέκταση Βόρειας Αφρικής και Ευρώπης. Η έκδοση του διατάγματος Σίσι, αφότου έχουν αρχίσει και οι έρευνες της ExxonMobil στα δυτικά της Κρήτης, αποτελεί για την Ελλάδα ένα σαφές μήνυμα σχετικά με τις προθέσεις ενός διεθνούς (ΗΠΑ) και ενός περιφερειακού παράγοντα (Αίγυπτος) για την ανάγκη οι φιλοδοξίες τρίτων (Τουρκία) να μη θέσουν σε κίνδυνο τις προσπάθειες μετατροπής της Ανατολικής Μεσογείου σε μία από τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας για την Ευρώπη. Το διπλωματικό παιχνίδι είναι εντατικό. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της αιγυπτιακής ιστοσελίδας «Al Ahram», στις διμερείς συζητήσεις τους με τους Ισραηλινούς, οι Τούρκοι εξέφρασαν τη βούλησή τους να ενταχθούν στο φόρουμ ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου, το γνωστό με τα αρχικά EMGF (East Med Gas Forum). Στον οργανισμό συμμετέχουν ήδη η Κυπριακή Δημοκρατία, η Αίγυπτος, η Γαλλία, η Ελλάδα, το Ισραήλ, η Ιταλία, η Ιορδανία και η Παλαιστινιακή Αρχή. Το EMGF αποδεικνύεται ένα φόρουμ που δίνει δυνατότητες επέκτασης της ενεργειακής συνεργασίας, με πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα τις επαφές μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ, ώστε να γίνει εξαγωγή του φυσικού αερίου που βρίσκεται στην παλαιστινιακή ΑΟΖ (Λωρίδα της Γάζας). Βέβαια, η πιθανότητα ένταξης της Τουρκίας στο EMGF περνάει από μια σειρά άλλων ζητημάτων, με κυρίαρχο πέρα και πάνω απ’ όλα την επίλυση του Κυπριακού ή την έναρξη μιας διαδικασίας. Κατά ορισμένες απόψεις, η συμφωνία Ισραήλ – Λιβάνου για την οριοθέτηση ΑΟΖ ενώ τα μεγάλα διμερή ζητήματα παραμένουν ανοιχτά (εμπόλεμη κατάσταση) αποτελεί οδηγό, κάτι που ουδείς θεωρεί σε Αθήνα και Λευκωσία ότι μπορεί να συζητηθεί σοβαρά.
Αν στα παραπάνω προστεθεί η δράση στην οποία εσχάτως έχει επιδοθεί πλέον και το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο επιχειρεί να ενισχύσει την παρουσία του στην περιοχή ποικιλοτρόπως (όπως περιγράφηκε στην «Κ» της περασμένης Κυριακής), είναι απολύτως σαφές ότι το διπλωματικό παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο απέχει πολύ από την ολοκλήρωσή του.
Βασίλης Νέδος
19/12/2022
https://www.kathimerini.gr/politics/foreign-policy/562190230/se-aigyptiako-skopelo-prosaraxe-i-agkyra/
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Φωτ. ΙΝΤΙΜΕ
Η δικαίωση μέσω Αιγύπτου
και ο κίνδυνος για αντίποινα
και ο κίνδυνος για αντίποινα
Η Αίγυπτος, στέλνοντας μήνυμα ισχύος και με το βλέμμα στραμμένο κυρίως στην Τουρκία, προέβη σε πλευρική οριοθέτηση δυτικά της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας του 2020. Η οριοθέτηση είναι ακριβής και ιδιαίτερα προσεκτική, ενώ επιτρέπει σε Λιβύη και Ελλάδα να συμφωνήσουν με την Αίγυπτο για το εναπομείναν κομμάτι, εκεί που συναντώνται οι τρεις ΑΟΖ
Η Αίγυπτος, στέλνοντας μήνυμα ισχύος και με το βλέμμα στραμμένο κυρίως στην Τουρκία, προέβη σε πλευρική οριοθέτηση δυτικά της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας του 2020. Η οριοθέτηση είναι ακριβής και ιδιαίτερα προσεκτική, ενώ επιτρέπει σε Λιβύη και Ελλάδα να συμφωνήσουν με την Αίγυπτο για το εναπομείναν κομμάτι, εκεί που συναντώνται οι τρεις ΑΟΖ. Δεν παύει ωστόσο να είναι μια μονομερής ενέργεια. Ερχεται όμως σε συνέχεια μιας ολοκληρωμένης απάντησης απέναντι σε ένα παράνομο και εξτρεμιστικό μνημόνιο ανάμεσα σε Αγκυρα και Τρίπολη. Επομένως, η ελληνική πλευρά δικαιώνεται στο ακέραιο για την επιλογή τμηματικής οριοθέτησης με το Κάιρο, μια και αυτή έθεσε στέρεες βάσεις για μια ευρύτερη συναντίληψη για τα περιφερειακά τεκταινόμενα και σύμπλευση με το μεγαλύτερο αραβικό κράτος του κόσμου. Οικοδομώντας μεθοδικά τις σχέσεις μας και ενώνοντας δυνάμεις με την Αίγυπτο, εκ των πραγμάτων υπονομεύουμε τις τάσεις επικυριαρχίας της Τουρκίας και αντιδρούμε –αν όχι κάθε φορά σε συντονισμό, τουλάχιστον με πνεύμα κατανόησης και αλληλοενημέρωσης– στις μαξιμαλιστικές κινήσεις της Τουρκίας. Ετσι εξηγείται σε μεγάλο βαθμό και η πλήρης –ίσως πλέον όχι τόσο ανεξήγητη– εναντίωση της Αθήνας στην κυβέρνηση της Τρίπολης, όχι δηλαδή μόνο λόγω της ταύτισής της με την Αγκυρα, αλλά και χάριν της ευθυγράμμισής μας με το Κάιρο.
Η Αίγυπτος βλέπει στο πρόσωπο της ερντογανικής Τουρκίας έναν περιφερειακό ανταγωνιστή με ηγεμονικές βλέψεις, του οποίου η (μέχρι πρότινος;) οργανική σύνδεση με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα αμφισβητούσε την ίδια την ύπαρξη του καθεστώτος Αλ Σίσι. Και η εμπιστοσύνη προς τον Τούρκο ομόλογό του δεν πρόκειται να επανέλθει με μια χειραψία ή με επενδύσεις από πλευράς Κατάρ. Ακόμη κι αν η αποκήρυξη των Αδελφών Μουσουλμάνων έπειθε την αιγυπτιακή ηγεσία για τις προθέσεις της τουρκικής, δεν είναι πλέον από μόνη της αρκετή. Για το Κάιρο η Λιβύη αποτελεί κομβικής σημασίας περίπτωση. Περαιτέρω αποσταθεροποίησή της, στην οποία προφανώς επενδύει η Αγκυρα για να συντηρεί την εξάρτηση της Τρίπολης από αυτή, διατηρώντας έτσι τα ισχυρά της ερείσματα, δεν είναι ανεκτή από την Αίγυπτο. Οπως και ενέργειες που επιχειρούν να διαμορφώσουν τετελεσμένες καταστάσεις που θα εμπεδώσουν την επιρροή της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή.
- Μετά τη μονομερή οριοθέτηση της Αιγύπτου, η Τρίπολη καλείται να επιλέξει ανάμεσα στη σιωπηρή αποδοχή, σε μια ήπια αντίδραση και στην προσφυγή στη Χάγη.
Συνέπεια της κίνησης της Αιγύπτου, που προκαταλαμβάνει τη μελλοντική διαπραγμάτευση με τη Λιβύη για την οριοθέτηση ΑΟΖ και θέτει τα όρια και σε άλλες χώρες που εμπλέκονται, η ελληνική πλευρά θα πρέπει να αναμένει αντίποινα που θα αφορούν ενδεχομένως μόνον αυτή. Θα μπορούσε η Τρίπολη να καταθέσει συντεταγμένες στον ΟΗΕ για το ανοριοθέτητο κομμάτι δυτικά και βορειοδυτικά του τουρκολιβυκού, είτε η TPAO να διεξάγει έρευνες (σεισμικές ή γεωτρητικές) κοντά στις αντίστοιχες που διεξάγει η ExxonMobil ή στα βορειότερα σημεία της υποτιθέμενης λιβυκής υφαλοκρηπίδας. Η Τουρκία επεξεργάζεται εδώ και καιρό το σενάριο ανακήρυξης ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο και τώρα ίσως βρει το άλλοθι που έτσι κι αλλιώς αναζητούσε. Ο Ερντογάν βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, πιέζεται για τη λανθασμένη πολιτική στη Μεσόγειο που τον οδηγεί σε δραστική αναδίπλωση χωρίς θεαματικά αποτελέσματα, βλέπει τον κίνδυνο η επαναφορά Νετανιάχου να συγκρατήσει τη δυναμική των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων, συνεπώς ψάχνει τρόπο να ανταποδώσει. Αν, μάλιστα, αντιμετωπίσει την πρωτοβουλία του Καΐρου ως απόπειρα παρέμβασης στα εσωτερικά της Τουρκίας, με την αντιπολίτευση να τον κατακεραυνώνει για «άδειασμά» του από τον Αλ Σίσι, τότε θα μπορούσε να στραφεί εις βάρος της Ελλάδας, μια και σταθμίζει αλλιώς τα δεδομένα σε σχέση με την Αίγυπτο. Είναι άλλωστε και πιο βολικό εξαιτίας του εχθρικού κλίματος που έχει καλλιεργήσει εις βάρος της Αθήνας, ενώ τυχόν απώλεια της επαφής με το Κάιρο θα αποδυνάμωνε αισθητά τη θέση της Αγκυρας στην περιοχή.
Κωνσταντίνος Φίλης,
διευθυντής Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και αναπληρωτής καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Κυκλοφορεί σε επιμέλειά του το βιβλίο «Το μέλλον της Ιστορίας» (εκδόσεις Παπαδόπουλος).
19/12/2022
https://www.kathimerini.gr/politics/foreign-policy/562190227/arthro-toy-k-fili-stin-k-i-dikaiosi-meso-aigyptoy-kai-o-kindynos-gia-antipoina/