Πώς η Τουρκία εκβιάζει την Αρμενία.

Πώς η Τουρκία εκβιάζει την Αρμενία.

Ο Χουλουσί Ακάρ τείνει κλάδον ελαίας - περιτυλιγμένο βέβαια μέσα σε απειλές πολέμου. Όχι μόνο προς την Ελλάδα, αλλά και προς την Αρμενία, γεγονός που μας επιτρέπει να διακρίνουμε ευκρινέστερα ορισμένες σταθερές της τουρκικής πολιτικής στις μέρες μας.

Ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας βρέθηκε προχθές, Τρίτη, στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, συνοδευόμενος από τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Γιασάρ Γκιουλέρ και τους επικεφαλής του Στρατού Ξηράς, του Ναυτικού και της Αεροπορίας, για την κοινή άσκηση "Αδελφική Γροθιά”, η οποία διεξήχθη όχι μόνο στην περιοχή της αζερικής πρωτεύουσας, αλλά και σε αυτές τουλάχιστον της Αστάρα, του Τζαμπράιλ και του Ιμισλί, με τη συμμετοχή και τουρκικών μαχητικών F-16.

"Ο εχθρός του ενός από εμάς είναι εχθρός και του άλλου, ενώ ο φίλος του ενός από εμάς είναι και φίλος του άλλου” διακήρυξε ενώπιον των Αζέρων οικοδεσποτών του ο Ακάρ, επισημαίνοντας ότι κοινές ασκήσεις σαν την διεξαχθείσα "μεγιστοποιούν την ικανότητα των στρατών μας, να συνεργάζονται, να συντονίζονται και να προετοιμάζονται για πόλεμο”.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένας από τους αποδέκτες του μηνύματος του Τούρκου υπουργού Άμυνας είναι το Ιράν, το οποίο πρόσφατα πραγματοποίησε για δεύτερη φορά δική του άσκηση κοντά στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν, υπενθυμίζοντας ότι στις εξελίξεις του νοτίου Καυκάσου δεν σκοπεύει να είναι αμέτοχος παρατηρητής.

Όμως ο προφανής άμεσος αποδέκτης είναι πάντοτε η Αρμενία, που ακόμη γλείφει τις πληγές της από τον "πόλεμο των 44 ημερών” του 2020, οπότε το Αζερμπαϊτζάν ανακατέλαβε, με τη βοήθεια και της Τουρκίας, τα εδάφη του που κατείχαν οι Αρμένιοι αυτονομιστές του Ναγκόρνο-Καραμπάχ επί τρεις δεκαετίες μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.

"Ο καθένας θα πρέπει να καταλάβει ότι η περιοχή δεν έχει ανάγκη από ένα μέλλον βασισμένο στη σύγκρουση και το μίσος, αλλά στην ανάπτυξη, τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου και τις φιλικές σχέσεις” τόνισε ο Ακάρ, προσθέτοντας: "Είναι ειλικρινής επιθυμία μας να ανταποκριθεί η Αρμενία στη χείρα ειρήνευσης που απλώνουν η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν. Υποστηρίζουμε τις προσπάθειες εγκαθίδρυσης διαρκούς ειρήνης ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία”.

Ο πολιτικός προϊστάμενός του, πάλι, ήταν λιγότερο διπλωματικός. Επικοινωνώντας τηλεφωνικά κατά τη διάρκεια της άσκησης με τον Ακάρ, ενώ πλάι του ο Αζέρος υπουργός Άμυνας Ζακίρ Χασάνοφ έπραττε το ίδιο με τον πρόεδρό του Ιλχάμ Αλίγιεφ, ο Ταγίπ Ερντογάν υποστήριξε ότι η "Αδελφική Γροθιά” διατράνωσε το δόγμα "ένα έθνος, δύο κράτη” σε ό,τι αφορά τις τουρκο-αζερικές σχέσεις, ενώ η διεξαγωγή της σε δυσμενείς καιρικές και εδαφικές συνθήκες κατέδειξε την ανάπτυξη της ισχύος των δύο στρατών, η οποία "θα τους δώσει δυναμισμό σε τυχόν μελλοντικές επιχειρήσεις”.

Η Αρμενία, με άλλα λόγια, καλά θα κάνει να αντιληφθεί ότι βρίσκεται σε κλοιό. Και με αυτή την επίγνωση να ανταποκριθεί στο "όραμα ειρήνης” (ή μήπως τελεσίγραφο;) που διατύπωσε ο Ακάρ.

"Αποτελεί ειλικρινή επιθυμία μας να αποκαταστήσουμε τη σιδηροδρομική και οδική σύνδεση του Διαδρόμου του Ζανζεγκούρ, να αρχίσουμε να έχουμε οικονομικές δραστηριότητες και να εξασφαλίσουμε μια συνολική ομαλοποίηση της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν και Τουρκίας - Αζερμπαϊτζάν” είπε ο Τούρκος υπουργός Άμυνας.

Ο Διάδρομος του Ζανζεγκούρ είναι αυτός που θα ενώνει (διατρέχοντας αρμενικά εδάφη σε μήκος 44 χιλιομέτρων) το καθαυτό Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακα του Ναχιτσεβάν και την Τουρκία. Αλλά το Ερεβάν δεν είναι πρόθυμο ούτε να παραχωρήσει εγγυήσεις εξωεδαφικότητας στην κυκλοφορία επί του διαδρόμου, ούτε να καταλήξει σε μία συμφωνία που να αφήνει μετέωρη την τύχη του εναπομείναντος πυρήνα Ναγκόρνο-Καραμπάχ και τη σύνδεσή του με την Αρμενία δια του Διαδρόμου του Λατσίν (αμφότερα μετά τον πόλεμο των 44 ημερών υπό την εγγύηση ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων).

Υπενθυμίζεται ότι και τα σύνορα Τουρκίας-Αρμενίας είναι κλειστά επί δεκαετίες, ενώ οι προηγούμενες διαπραγματεύσεις για το άνοιγμά τους (κρίσιμο για την αρμενική πλευρά και οικονομικά επωφελές για τις ανατολικές τουρκικές επαρχίες) προσέκρουσαν στο ότι το ζήτημα προσδέθηκε από την Άγκυρα στην εξέλιξη των σχέσεων Ερεβάν-Μπακού.

Η εκεχειρία που επιτεύχθηκε με ρωσική μεσολάβηση το 2020 έχει παραβιαστεί τόσο τον περασμένο Αύγουστο όσο και τον Σεπτέμβριο, με επιθετικές κινήσεις των αζερικών δυνάμεων εναντίον του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και της ίδιας της Αρμενίας αντιστοίχως. Οι δε διπλωματικές προσπάθειες για επίλυση της κρίσης καρκινοβατούν.

Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν πραγματοποίησαν στην Ουάσιγκτον επαφές τον Σεπτέμβριο σε επίπεδο συμβούλων εθνικής ασφαλείας και στις αρχές Νοεμβρίου σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, ενώ στις αρχές Οκτωβρίου οι δύο πλευρές κατέληξαν στην Πράγα σε κοινή διακήρυξη αμοιβαίου σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητάς τους και στα τέλη του ιδίου μηνός ο Βλαντίμιρ Πούτιν φιλοξένησε στο Σότσι τριμερή συνάντηση κορυφής, με τους Ιλχάμ Αλίγιεφ και Νικόλ Πασινιάν.

Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα το Αζερμπαϊτζάν προχώρησε σε σκλήρυνση της στάσης του. Με ποικίλες δηλώσεις του τον Νοέμβριο ο Αλίγιεφ φρόντισε απειλητικά να δηλώσει (καταφεύγοντας σε ρητορική που θυμίζει έντονα αυτήν της Άγκυρας εναντίον της Αθήνας) ότι όλες οι αρμενικές πόλεις βρίσκονται εντός του βεληνεκούς των αζερικών όπλων και ότι η Αρμενία είναι "κράτος-δορυφόρος” που χρειάζεται "ψυχολογική υποστήριξη”. Επιπλέον, ακύρωσε προγραμματισμένο για τις 7 Δεκεμβρίου από την Ε.Ε. νέο γύρο διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες, αντιδρώντας στη συμμετοχή του "φιλοαρμένιου” Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν.

Η στήριξη του Ερντογάν, η μεγαλύτερη εξάρτηση της Ευρώπης από το αζερικό φυσικό αέριο εν μέσω ενεργειακής κρίσης και το ενδιαφέρον ΗΠΑ και Ισραήλ για τον ρόλο που θα μπορούσε να παίξει το Μπακού στην ενίσχυση των πιέσεων προς το Ιράν, εξηγούν την αυτοπεποίθηση του Αλίγιεφ.

Η Ρωσία προσπαθεί να διαχειριστεί τις εντάσεις στην καυκασιανή "πίσω αυλή” της και να αποτρέψει την ανάληψη της διπλωματικής πρωτοβουλίας από τρίτους, ενστερνιζόμενο δια του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ την πρόταση για δημιουργία ενός σχήματος "3+3”, το οποίο θα περιλαμβάνει τα ανεξάρτητα κράτη της περιοχής (Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν) και τους άμεσους γείτονές τους (Ρωσία, Ιράν, Τουρκία), με στόχο το άνοιγμα όλων των συνόρων. Όμως στο σχήμα δεν δέχεται να συμμετάσχει η Γεωργία, που έχει τις δικές της ανεπίλυτες εκκρεμότητες με τη Ρωσία στην Αμπχαζία και τη Νότια Οσσετία από το 2008.

Με την επίκληση της Διακήρυξης του Αλμάτι του 1991 (που μετέτρεψε τα άλλοτε εσωτερικά διοικητικά σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης σε διεθνή σύνορα της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών και μνημονεύεται και από την πρόσφατη Διακήρυξη της Πράγας) η Ρωσία δελεάζει το Αζερμπαϊτζάν με την επιβεβαίωση της κυριαρχίας του επί του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αφήνοντας για καταλληλότερο χρόνο την τελική ρύθμιση του καθεστώτος του αρμενικού θύλακα.

Ωστόσο, η αζερική "αυτοπεποίθηση” οδηγεί ολοένα και πιο συχνά σε τριβές και με την Μόσχα. Χαρακτηριστικά είναι τα αλλεπάλληλα διαβήματα διαμαρτυρίας από αζερικής πλευράς για το γεγονός ότι η ρωσική ειρηνευτική δύναμη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ χρησιμοποιεί αρμενικά τοπωνύμια και η εν γένει καλλιέργεια αντιρωσικού κλίματος στα αζερικά μέσα ενημέρωσης. Όπως άλλωστε έχει δηλώσει ο ίδιος ο Αλίγιεφ το "Ναγκόρνο” ("ορεινό” στα ρωσικά) είναι απαρχαιωμένο σοβιετικό κατάλοιπο, ενώ το Καραμπάχ, ορεινό και πεδινό, είναι ένα και αζερικό.

Κώστας Ράπτης
8/12/2011

https://www.capital.gr/diethni/3686025/pos-i-tourkia-ekbiazei-tin-armenia