Ο αγώνας δρόμου της Ελλάδας στην Αφρική.
Ο αγώνας δρόμου της Ελλάδας στην Αφρική.
Ένα νέο ενδιαφέρον κεφάλαιο φαίνεται να έχει ανοίξει για την ελληνική διπλωματία στην Αφρική, με τον Υπουργό Εξωτερικών κ. Δένδια να πυκνώνει τις επισκέψεις του εκεί. Πρόσφατα ολοκλήρωσε περιοδεία στην Ακτή Ελεφαντοστού, στη Γκάνα και στη Γκαμπόν. Προηγήθηκε επίσκεψή του στην Ρουάντα και πέρσι εγκαινιάσθηκε ελληνική πρεσβεία στη Σενεγάλη.
Πράγματι, οι προοπτικές είναι αισιόδοξες εάν συνδυαστούν με την ελληνική επιχειρηματική παρουσία, τις ελληνορθόδοξες ιεραποστολές και την εναπομείνασα Ομογένεια Ωστόσο η Αφρική παραμένει terra incognita για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Στην δεκαετία του 1950 οι αφρικανικές ψήφοι στον ΟΗΕ δεν περνούσαν απαρατήρητες, αλλά με την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου και την τότε ‘διευθέτηση’ του Κυπριακού, το ενδιαφέρον της Αθήνας για την Αφρική ατόνησε. Τη σκυτάλη έλαβε ο Πρόεδρος Μακάριος, κυρίως μέσω του Κινήματος των Αδεσμεύτων, αισιοδοξώντας ότι θα προσελκύσει ψήφους στον ΟΗΕ νομίζοντας ότι έτσι θα αναθεωρήσει το διακοινοτικό status quo στην Κύπρο. Πλην όμως, λόγω των όσων πολλών προηγήθηκαν μέχρι το καλοκαίρι του 1974, η Αθήνα έδειχνε απόμακρη ως προς τις μακαριακές επιδιώξεις. Το στρατιωτικό καθεστώς του 1967, με κινήσεις αποσπασματικές, προσπάθησε να βρει κοινή γλώσσα με αφρικανούς ηγέτες, θέλοντας να ‘προσπεράσει’ δυσάρεστους διεθνείς αποκλεισμούς σε οικονομικό-διπλωματικό επίπεδο. Αργότερα, η διακυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου ενίσχυσε τις σχέσεις με τον συνταγματάρχη Καντάφι, θέλοντας προφανώς να αποθαρρύνει μια ενδεχόμενη λιβυκή αναγνώριση της «ΤΔΒΚ». Η Αθήνα θυμόταν ότι το καθεστώς Καντάφι είχε χαιρετήσει πανηγυρικά την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο για να αιτιολογήσει την δική του αντίστοιχη εισβολή στο (μουσουλμανικό) βόρειο Τσαντ.
Εκ των υστέρων διαπιστώνεται ότι η (μόνη) βασική επιτυχία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στην Αφρική ήταν να αποτρέψει την αναγνώριση της «ΤΔΒΚ» από την Λιβύη ή από κάποια άλλη αφρικανική χώρα-δορυφόρο της. Ωστόσο, με τη σταδιακή αποδυνάμωση της Λιβύης, Ελλάδα και Κύπρος καθησυχάστηκαν και παρέμειναν απούσες στην Αφρική. Αντιθέτως, άλλες χώρες μέσου περιφερειακού βεληνεκούς κατάφερναν να συστήσουν τα δικά τους δίκτυα αλληλεξαρτήσεων με τα αφρικανικά καθεστώτα. Ενδεικτικά, στη δεκαετία του 1960 την Αίγυπτο του Νάσερ ανταγωνίσθηκε επιτυχώς το Ισραήλ, ενώ από το 1967 η Λιβύη ενίσχυσε σημαντικά την επιρροή της. Την δεκαετία του 1980 το Σουδάν θεωρείτο ‘ιρανική βάση’, προτού στραφεί προς τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ. Το Κατάρ δηλώνει παρών στο Νότιο Σουδάν, ενώ το Μαρόκο εμβαθύνει την επιρροή του στην Δυτική και Υποσαχάρια Αφρική, με αμερικανική πλέον ενθάρρυνση. Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, κερδισμένη αναδεικνύεται η Τουρκία, εγκαθιδρύοντας την παρουσία της στη Σομαλία και στην Δυτική Αφρική και με δεδομένη την ‘κυπριακή εκκρεμότητα’, ήταν θέμα χρόνου για την Άγκυρα να ζητήσει διπλωματικά ανταλλάγματα από τους αφρικανούς της εταίρους.
Για να εγκαθιδρυθεί η Τουρκία στην Αφρική δεν χρειάστηκε να ανακαλύψει τον τροχό. Τα τελευταία χρόνια μιμείται την ισραηλινή διεισδυτικότητα της περιόδου 1956-1967. Όπως τότε, η «Υπηρεσία Διεθνούς Συνεργασίας» (“Mashav”) του ισραηλινού ΥΠΕΞ έθεσε σε εφαρμογή αναπτυξιακά προγράμματα με επικεφαλής ισραηλινούς συμβούλους, το ίδιο πράττει τώρα η Τουρκία μέσω της δικής της αντίστοιχης “TİKA”. Και όπως ακριβώς το Ισραήλ κατάφερε να αναγνωρισθεί de jure από τις αφρικανικές πρωτεύουσες, το ίδιο ακριβώς επιδιώκει τώρα η Τουρκία για να νομιμοποιηθεί διεθνώς η «ΤΔΒΚ». Η χαρακτηριστική αύξηση του αριθμού αφρικανών «φοιτητών» στα πανεπιστήμια της κατεχόμενης Κύπρου αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου. Προ μηνός, η επίσημη επίσκεψη του Αντιπροέδρου της Γκάμπια στην «ΤΔΒΚ» έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στη Λευκωσία, που σπεύδει να ανοίξει πρεσβεία στη συγκεκριμένη αφρικανική χώρα.
Ευοίωνη η αφύπνιση της Αθήνας. Άδηλα τα αποτελέσματα.
Γαβριήλ Χαρίτος,
ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ και του ισραηλινού Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν
17/1/2023
https://www.anixneuseis.gr/%ce%b3%ce%b1%ce%b2%cf%81%ce%b9%ce%ae%ce%bb-%cf%87%ce%b1%cf%81%ce%af%cf%84%ce%bf%cf%82-%ce%bf-%ce%b1%ce%b3%cf%8e%ce%bd%ce%b1%cf%82-%ce%b4%cf%81%cf%8c%ce%bc%ce%bf%cf%85-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b5%ce%bb/