Ο άνθρωπος που θέλει να ανατρέψει τον Ερντογάν.
Ο άνθρωπος που θέλει να ανατρέψει τον Ερντογάν.
Του Κώστα Ράπτη
Θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ο άνθρωπος που τερμάτιζε δεύτερος επί δεκαετρία ολόκληρα χρόνια. Ή ως αυτός που που βρισκόταν πάντα στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή – όπως, λ.χ., όταν η πρόσφατη καταδίκη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης που προκάλεσε αυθημερόν μια τεράστια διαδήλωση τον πέτυχε σε ταξίδι στη Γερμανία. Ωστόσο, ο αρχηγός του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP) και πλέον κοινός υποψήφιος της τουρκικής αντιπολίτευσης στις προεδρικές εκλογές της 14ης Μαΐου, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, έχει για πρώτη φορά ορατή την προοπτική να κυβερνήσει τη γείτονα.
Η προσωπική προϊστορία
Γεννημένος το 1948 στην επαρχία του Τούντζελι, ο Κιλιτσντάρογλου έχει "βεβαρημένη" καταγωγή. Το Τούντζελι είναι η μόνη από τις 81 επαρχίες της Τουρκίας, όπου ο πληθυσμός είναι ταυτοχρόνως κουρδικός (της εθνοτικής κοινότητας των Ζάζα που μιλά τη γλώσσα Ζαζακί) και κατά το θρήσκευμα αλεβιτικός, δηλ. αιρετικός στα μάτια των συντηρητικών σουνιτών. Μάλιστα η επαρχία μετονομάσθηκε, προκειμένου να σβηστεί από τη μνήμη το παλιό της όνομα, που αυτομάτως ανακαλούσε τη "Σφαγή του Ντέρσιμ", δηλ. την αγροτική εξέγερση της δεκαετίας του '30 που αντιμετωπίσθηκε από το κεμαλικό καθεστώς ακόμη και με αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Ο νυν αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης σπούδασε οικονομικά και σταδιοδρόμησε ως στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών από το 1971 έως το 1999, φθάνοντας να καταλάβει τη θέση του γενικού διευθυντή του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Η είσοδός του στην πολιτική έγινε το 2002, τη χρονιά που σαρώθηκε το προηγούμενο πολιτικό σκηνικό και ήρθε στην εξουσία το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν, με την εκλογή του ως βουλευτή Κωνσταντινουπόλεως.
Η ανάδειξή του σε πρόεδρο του CHP πραγματοποιήθηκε με την ομόθυμη στήριξη της κομματικής βάσης και παρά τις επιθυμίες της έως τότε ηγετικής ομάδας το 2010, όταν ο προκάτοχός του Ντενίζ Μπαϊκάλ παραιτήθηκε μετά την εμπλοκή του σε σεξουαλικό σκάνδαλο με τη βοηθό του.
Το κόμμα που παρέλαβε ο Κιλιτσντάρογλου ήταν στην πραγματικότητα ένα αντιδραστικό απολίθωμα, το οποίο έδινε μάχη οπισθοφυλακής απέναντι στα μέτρα φιλελευθεροποίησης που λάμβαναν οι κυβερνώντες ισλαμιστές, συγκρουόμενοι με την κεμαλιστική στρατο-γραφειοκρατία.
Ως νέος ηγέτης του CHP o Κιλιτσντάρογλου έβγαλε από τις εκλογικές λίστες δεκάδες μέλη της "παλαιάς φρουράς" και προσέλκυσε στελέχη από τα άλλοτε ισχυρά κόμματα του Ορθού Δρόμου και της Μητέρας Πατρίδας, που είχε συρρικνώσει η ανάδυση του ΑΚΡ.
Στις εκλογές του 2011, το CHP αύξησε τα ποσοστά του από το 21% στο 26%, ωστόσο στις αναμετρήσεις του Μαΐου 2015 (όπου δεν επιτεύχθηκε αυτοδυναμία) και του επόμενου Νοεμβρίου, προσγειώθηκε στο 25%, κυρίως λόγω της τακτικής στροφής ψηφοφόρων του στη στήριξη του φιλοκουρδικού HDP, το οποίο προσπερνώντας το όριο του 10% άλλαξε το κοινοβουλευτικό τοπίο.
Τα αποτελέσματα, ωστόσο, των διπλών εκλογών του 2018 ήταν απογοητευτικά, με τον προεδρικό υποψήφιο Μουχαρέμ Ιντζέ να περιορίζεται στο 30% και το CHP στο 22,65%. Όμως σημαντικές ανακατατάξεις είχαν δρομολογηθεί.
Οι "Έξι" και το χρίσμα
Ο Κιλιτσντάρογλου είχε συγκατατεθεί μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 σε μέτρα όπως η κατάργηση ασυλίας των βουλευτών, που στοχοποιούσε το HDP. Όταν όμως στο πλαίσιο των εκκαθαρίσεων του Ερντογάν συνελήφθη ο βουλευτής του CHP, Ενίς Μπερμπέρογλου, ο αρχηγός της αντιπολίτευσης τόλμησε να διοργανώσει το 2017 την "Πορεία για τη Δικαιοσύνη", περπατώντας τα 450 χιλιόμετρα που χωρίζουν την Άγκυρα από την Κωνσταντινούπολη. Επιπλέον, το 2018 πήρε την πρωτοβουλία της συγκρότησης αντιπολιτευτικής συμμαχίας, εκμεταλλευόμενος την ίδρυση του κόμματος της Μεράλ Άκσενερ μετά από διάσπαση των συμπολιτευόμενων εθνικιστών του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Το συμμαχικό σχήμα έχει πλέον πάρει τη μορφή του "Τραπεζιού των Έξι", το οποίο τη Δευτέρα έδωσε στον Κιλιτσντάρογλου το χρίσμα για τις προεδρικές εκλογές.
Η κατοχύρωση της υποψηφιότητας Κιλιτσντάρογλου υπήρξε ως γνωστόν περιπετειώδης, αφού μόλις την περασμένη Παρασκευή η Άκσενερ είχε ουσιαστικά αποχωρήσει από το "Τραπέζι", επιμένοντας ότι μεγαλύτερες πιθανότητες εκλογικές επιτυχίες είχε ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου ή της Άγκυρας Μανσούρ Γιαβάς. Όμως η ειρωνεία του πράγματος έγκειται στο ότι και οι δύο αυτοί πέτυχαν την εκλογή τους το 2019 χάρη στη σιωπηρή στήριξη του HDP, το οποίο για την εθνικίστρια πολιτικό είναι "κόμμα τρομοκρατών".
Μετασεισμικό ρήγμα
Η αρχική αποχώρηση της Άκσενερ (μετά από συνάντησή της, όπως γράφτηκε, με τον υπουργό Άμυνας Χουλουσί Ακάρ) και η κατοπινή της επανάκαμψη (χάρη στη μεσολάβηση του εκ των Έξι πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου και με τη φόρμουλα της κατονομασίας των δύο δημάρχων ως υποψήφιων αντιπροέδρων) φανερώνει τις αντιφάσεις του ετερόκλητου αντιπολιτευτικού μπλοκ, που κύρια συγκολλητική του ύλη έχει την φιλοδοξία επαναφοράς του προεδρευόμενου κοινοβουλευτικού πολιτεύματος. Αντιφάσεις που έγιναν οξύτερες όταν ο Κιλιτσντάρογλου υιοθέτησε μετά τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου σκληρότερη γλώσσα κατά της διαπλοκής, αλλά και άνοιξε διακριτικά τον δρόμο για μία εκλογική συνεννόηση με το HPD, που απειλείται με απαγόρευση λειτουργίας σε συνεδρίαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου προγραμματισμένη για τον Απρίλιο. Η πυγμή με την οποία ο αρχηγός του CHP αντιμετώπισε τη "σιδηρά κυρία" οδήγησε ήδη σε μεγάλη πτώση τις δημοσκοπικές επιπτώσεις του κόμματός της.
Όμως το μετασεισμικό ρήγμα στις διαθέσεις της τουρκικής κοινής γνώμης ευνοεί τον Κιλιτσντάρογλου: έρευνα της εταιρείας ALF τον φέρει νικητή των εκλογών με ποσοστό 55,1% έναντι 44,9% για τον Ερντογάν, ενώ κατά την εταιρεία ORC τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 56,8% έναντι 43,2 %. Η διαφορά μοιάζει μη αντιστρεπτή – και η Τουρκία έτοιμη για μία εναλλαγή που δεν την έχει ζήσει εδώ και δύο δεκαετίες.
Το εφεύρημα των "κατεχόμενων από την Ελλάδα νησιών"
Τι είδους πρόεδρος θα μπορούσε να είναι ο Κιλιτσντάρογλου; Το στυλ του είναι πολύ λιγότερο αντιπαραθετικό από αυτό του Ερντογάν, αλλά η ικανότητα λήψης δύσκολων αποφάσεων δεν του λείπει. Μία νέα κυβέρνηση θα είχε σε πρώτη φάση το βλέμμα της αρκούντως στραμμένο προς το εσωτερικό (και στην προοπτική μείωσης του συριακού προσφυγικού πληθυσμού), ενώ η προοπτική βελτίωσης των σχέσεων με τη Δύση είναι ορατή. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι κατευθύνσεις της Τουρκίας και οι διεθνείς φιλοδοξίες της για μία ενισχυμένη και περισσότερο αυτόνομη παρουσία προκύπτουν λιγότερο από το όνομα του ενοίκου του "Παλατιού" και περισσότερο από μακροπρόθεσμες κοινωνικές, οικονομικές, στρατηγικές και δημογραφικές εξελίξεις. Το ίδιο άλλωστε ισχύει και για τα μεγάλα προβλήματά της, αρχής γενομένης από το Κουρδικό, που κάποτε επεχείρησε να λύσει ο Ερντογάν και τώρα βρίσκει ήδη μπροστά του ο Κιλιτσντάρογλου.
Στο πεδίο των ελληνοτουρκικών, όμως, δεν μπορεί παρά να εμπνέει
προβληματισμό το γεγονός ότι το μέτωπο της τουρκικής αντιπολίτευσης
συνδυάζει παραδοσιακά κεμαλιστικές αλλά και εθνικιστικές δυνάμεις,
απέναντι στις οποίες ο Ερντογάν (εγγυητής μιας δεκαπενταετίας "ήρεμων
νερών" μέχρι περίπου το 2016) φαντάζει ως ο προτιμότερος "διάβολος που
γνωρίζουμε". Διόλου τυχαία η φιλολογία περί "νησιών παρανόμως
κατεχομένων από την Ελλάδα" υπήρξε αρχικά ένα αντιπολιτευτικό εφεύρημα
του CHP, στο οποίο ο Κιλιτσντάρογλου επανήλθε την εβδομάδα αυτή.
12/3/2023
https://www.capital.gr/diethni/3703560/o-anthropos-pou-thelei-na-anatrepsei-ton-erntogan
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Η πιθανή νίκη Κιλιτσντάρογλου
Τα νέα δεδομένα που δημιουργεί στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας η ανάδειξη του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ως υποψηφίου της συνασπισμένης αντιπολίτευσης με τη σοβαρή πιθανότητα να εξασφαλίσει την υποστήριξη και του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, μελετώνται και στην Αθήνα, καθώς η πορεία μέχρι τις εκλογές της 14ης Μαΐου και η έκβασή τους θα επηρεάσει άμεσα, και τον προσανατολισμό της Τουρκίας αλλά και τα ελληνοτουρκικά.
Μετά τις παλινωδίες της αντιπολίτευσης η συμφωνία στο πρόσωπο του κεμαλιστή - αλεβίτη Κιλιντσάρογλου αποκτά δυναμική με τη σύμπραξη και των δημοφιλών δημάρχων της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας. Το πολύ ισχυρό ενδεχόμενο μάλιστα, να στηριχθεί και από το φιλοκουρδικό κόμμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων HDP, θα δώσει ακόμη μεγαλύτερη δυναμική, η οποία έχει αρχίσει να ανησυχεί τον Ερντογάν που βλέπει τη δική του δημοφιλία να ενισχύεται ελαφρά αλλά να απέχει ακόμη σημαντικά από το κρίσιμο 50% που απαιτείται για να επανεκλεγεί.
Αν και ο Τούρκος πρόεδρος θεωρείται ο «μετρ των εκλογών» και έχει ακόμη πολλά χαρτιά στα χέρια του να παίξει προεκλογικά το ενδεχόμενο πολιτικής αλλαγής στην Τουρκία, δεν θα πρέπει πλέον να φαντάζει απίθανο.
Η πιθανή νίκη του Κιλιτσντάρογλου μετά από είκοσι χρόνια διακυβέρνησης της χώρας από τον Ερντογάν είναι προφανές ότι θα προκαλέσει σοβαρούς τριγμούς στο εσωτερικό της χώρας, όπου θα πρέπει να ξηλωθεί ένα βαθιά ριζωμένο πλέον σύστημα εξουσίας, με παρακλάδια πλέον σε όλο το φάσμα της οικονομικής, κοινωνικής, επιχειρηματικής ζωής και σε όλους τους θεσμούς.
Η περίοδος χάριτος και τα «δώρα» σε έναν νέο πρόεδρο
Όμως θα επηρεάσει άμεσα και την εικόνα της Τουρκίας διεθνώς. Μετά από μια περίοδο σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αρχών του Κράτους Δικαίου, αυταρχισμού, διαφθοράς, εγκατάλειψης του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους και στροφής της Τουρκίας σε μια εξωτερική πολιτική όλο και πιο αυτόνομη από τις υποχρεώσεις της ως χώρας - μέλους του ΝΑΤΟ και του δυτικού στρατοπέδου, το ερωτηματικό είναι ποιες και σε τι εύρος αλλαγές θα επιλέξει να επιφέρει ένας νέος πρόεδρος από την αντιπολίτευση.
Ήδη η επιφυλακτική στάση απέναντι στον στενό εναγκαλισμό Πούτιν - Ερντογάν έχει εκφραστεί από την αντιπολίτευση, η οποία επιμένει σε «θεσμική» συνέχιση των καλών σχέσεων μεταξύ των δυο χωρών και αυτό ίσως δίνει την ελπίδα σε Ουάσιγκτον και Ε.Ε. ότι πλέον η Τουρκία θα επιστρέψει στο μαντρί» της Δύσης, εγκαταλείποντας τους επικίνδυνους τυχοδιωκτισμούς του Ερντογάν, τόσο με τη Ρωσία όσο και με το Ιράν αλλά και με τη στροφή στο παντουρανικό όραμα.
Ο κεμαλιστής Κιλιτσντάρογλου ως πρόεδρος δεν αναμένεται να εγκαταλείψει τον μεγαλοϊδεατισμό περί μετατροπής της Τουρκίας σε μεγάλη περιφερειακή δύναμη αλλά είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο θα μπει σε διαφορετική βάση αποστεωμένο από το χαρακτηριστικό της θρησκείας που αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία του Ερντογάν.
Η Δύση θα ήταν έτοιμη μετά από τα τελευταία δύσκολα χρόνια συμβίωσης με τον Ερντογάν να αποδεχθεί έναν δυτικόστροφο κεμαλιστή πρόεδρο και αυτό θα ανοίξει πολλές πόρτες και θα προσφέρει πολλές ευκαιρίες σε μια νέα τουρκική ηγεσία.
Η προσφορά «κινήτρων» για να μπορέσει ο Κιλιτσντάρογλου να κάνει αυτή τη στροφή, θα αφορούν όχι μόνο την πίεση για προώθηση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας (όπου οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις έχουν παγώσει εδώ και χρόνια), αλλά και με κινήσεις καλής θέλησης από τις ΗΠΑ (που θα αφορούν και στους στρατιωτικούς εξοπλισμούς) ώστε να μετατραπεί και πάλι η Τουρκία στο ισχυρό προπύργιο του ΝΑΤΟ στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας και στη Μ. Ανατολή.
Σε ένα τέτοιο κλίμα είναι δεδομένο ότι θα δοθεί μια μακρά περίοδος χάριτος στον νέο πρόεδρο και συγχρόνως θα καταστεί και για την Αθήνα πολύ πιο δύσκολη η επιχείρηση πειθούς Ευρωπαίων και Αμερικανών για εγκατάλειψη της πολιτικής κατευνασμού και ουσιαστικής αντιμετώπισης του τουρκικού αναθεωρητισμού.
Η σκληρή γραμμή Κιλιτσντάρογλου εναντίον της Ελλάδας
Ο Κιλιτσντάρογλου γνήσιος εκπρόσωπος των Κεμαλιστών, θαυμαστής του Ετσεβίτ, δηλώνει φιλοευρωπαϊστής αλλά ποτέ δεν έκρυψε τα λόγια του σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα και τα τελευταία χρόνια ως ηγέτης του CHP, υπήρξε εκφραστής των σκληρών διεκδικήσεων εναντίον της χώρας μας και βεβαίως έσπευσε να υιοθετήσει και το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας.
Ως αρχηγός του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης ο Κιλιτσντάρογλου με βουλευτές του κόμματός του είχε «βομβαρδίσει» την κυβέρνηση με ερωτήσεις στην Εθνοσυνέλευση, κατηγορώντας ότι εγκατέλειψε νησιά του Αιγαίου στην Ελλάδα και από το 2016 καλούσε τον Ερντογάν να «κοιτάξει πρώτα τα 16 νησιά που επί της εποχής του παραδόθηκαν και όπου υψώθηκε η ελληνική σημαία..» και τον αντιπρόεδρο του κόμματός του να συμπληρώνει ότι «τα 16 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο είναι υπό την κατοχή της Ελλάδας, όχι επειδή τα έδωσαν αυτοί που βρίσκονταν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων της Λωζάνης, αλλά λόγω της ανικανότητας αυτών που έχουν σήμερα την εξουσία». Αλλά και πριν το 2010 το CHP έθετε θέμα «κατειλημμένων νησιών από την Ελλάδα» με τον τότε αντιπρόεδρο του κόμματος Φ. Λόγκογλου να κατηγορεί την κυβέρνηση Ερντογάν ότι σιωπά προκειμένου να εξασφαλίσει το πράσινο φως για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε.
Το 2020 ο Κιλιτσντάρογλου επικριτικός και πάλι εναντίον του Ερντογάν για το Αιγαίο δήλωνε: «Υπάρχουν νησιά στο Αιγαίο, σωστά; Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης, αυτά τα νησιά πρέπει να "εκκαθαριστούν" από όπλα. Καμία χώρα δεν έχει το δικαίωμα να διαθέτει ένοπλες δυνάμεις σε αυτά τα νησιά. Υπάρχουν Έλληνες στρατιώτες στα ελληνικά νησιά; Ναι. Τα νησιά, που μας ανήκουν, είναι υπό κατοχή; Ναι, είναι. Πού είναι ο εθνικός ήρωας; Πού είναι ο παγκόσμιος ηγέτης; Πού είναι αυτός ο άνθρωπος; Είναι ο μόνος άνθρωπος εξαιτίας του οποίου η Τουρκία θα απολέσει τη "Γαλάζια Πατρίδα"».
Και μόλις τον Φεβρουάριο σε συνέντευξή του ο Κιλιτσντάρογλου επιβεβαιώνει το στίγμα της πολιτικής του, επιβεβαιώνοντας μάλιστα την προσήλωσή του στη «Γαλάζια Πατρίδα» προσθέτοντας: «Η Ελλάδα παραβιάζει τη Συνθήκη της Λωζάνης, στρατιωτικοποιεί τα νησιά. Τα νησιά δεν πρέπει να στρατιωτικοποιούνται. Υπάρχει το ζήτημα της κυριαρχίας των νησιών που ανήκαν στους Ιταλούς. Έφυγαν, αποσύρθηκαν οι Ιταλοί και τώρα πρέπει να συζητηθεί το θέμα της κυριαρχίας των Δωδεκανήσων στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Πρέπει να υπάρξει μια συζήτηση στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου για την κυριαρχία αυτών των νησιών».
Δεν απέφυγε μάλιστα να προκαλέσει τον Ερντογάν, όταν δήλωνε πέρυσι το καλοκαίρι διαρκώς ότι «θα έρθει μια νύχτα ξαφνικά»: «…κάθεται εκεί και λέει "Θα έρθω, θα έρθω ένα βράδυ, θα έρθω αύριο το πρωί". Να σου στείλουν πρόσκληση; Αν έχεις το κουράγιο, πήγαινε αν τολμάς αδερφέ, δεν κάνουμε δουλειά με το μπράβο, δεν είναι τρόπος να διοικήσεις κράτος έτσι», δήλωνε ο Κιλιντσάρογλου.
Είναι σαφές, και κανείς δεν περιμένει κάτι διαφορετικό, ότι οι βασικές επιλογές της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής που διαμορφώθηκαν την τελευταία τριακονταετία δεν πρόκειται να ανατραπούν με μια πολιτική αλλαγή στην Τουρκία. Οι «γκρίζες ζώνες» (δημιούργημα των Κεμαλιστών), και η αμφισβήτηση ελληνικού εναέριου χώρου και ζωνών διεθνούς αρμοδιότητας, η αυθαίρετη ερμηνεία του Δικαίου της Θάλασσας, ο νέος επεκτατισμός με διεύρυνση των «γκρίζων ζωνών» και με το Τουρκολυβικό Μνημόνιο, ήρθαν για να μείνουν. Πιθανόν ο μειλίχιος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να αποφεύγει τα παραληρήματα του Ερντογαν, αλλά αυτό αφορά απλώς και μόνο το ύφος.
Επίσης ένα ερωτηματικό είναι το πώς θα μπορέσει ο Κιλιντσάρογλου να ηγηθεί αυτού του περίπλοκου συνασπισμού, που χρειάστηκε περισσότερο από οκτώ μήνες για να συμφωνήσει σε κοινό υποψήφιο. Σε μια στιγμή κρίσης, σε μια στιγμή που ίσως χρειάζονται αποφάσεις για κρίσιμες επιλογές, δεν θα υπάρχει στην Τουρκία ένα στιβαρό και αυτόφωτο κέντρο, αλλά ένας πρόεδρος που θα πρέπει να συνεννοηθεί με ακόμη πέντε αρχηγούς κομμάτων. Έναν εκπρόσωπο του ακραίου πολιτικού Ισλάμ, δυο πρώην στενούς συνεργάτες του Ερντογάν (με τον Νταβούτογλου να αποτελεί και τον εμπνευστή της Θαλάσσιας Ισχύος της Τουρκίας) και μια προερχόμενη από το εθνικιστικό ακροδεξιό κόμμα των Γκρίζων Λύκων…
9/3/2023
https://www.liberal.gr/