Η σημασία της ομιλίας Ερντογάν για τη Γάζα.
Του Κώστα Ράπτη
Εκ πρώτης όψεως, ο Ταγίπ Ερντογάν διοργάνωσε χθες Σάββατο, στον χώρο του πρώην αεροδρομίου Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης, μια ογκώδη συγκέντρωση, με τον ίδιο ως πρωταγωνιστή, προκειμένου να διατρανώσει την αλληλεγγύη της Τουρκίας προς τους Παλαιστίνιους και να εξαπολύσει μύδρους κατά του Ισραήλ. Σε ένα δεύτερο επίπεδο όμως, ενδεχομένως για τον ίδιο πολύ πιο σημαντικό, αυτό που θέλησε να διατρανώσει είναι το όραμα μιας αυτοκρατορικής Τουρκίας, ενώ πραγματικός αποδέκτης των βολών του δεν ήταν παρά ο Κεμάλ Ατατούρκ. Αυτός δηλαδή ο οποίος σαν σήμερα πριν από εκατό ακριβώς χρόνια, στις 29 Οκτωβρίου 1923, προχώρησε στην ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Η συγκέντρωση του Σαββάτου ήταν προγραμματισμένη έτσι, ώστε να επισκιάσει την εθνική επέτειο της Κυριακής, για την οποία οι προβλεπόμενες επίσημες εκδηλώσεις με επίκεντρο την Άγκυρα και το μνημείο του Anitkabir (το μαυσωλείο του Ατατούρκ) είναι ασφαλώς πολύ πιο χαμηλών τόνων από την καλά τηλεσκηνοθετημένη συνάθροιση σχεδόν δύο εκατομμυρίων ανθρώπων στις ακτές της Προποντίδας.
Η ομιλία του Ερντογάν προκάλεσε ήδη την ανάκληση του Ισραηλινού πρεσβευτή, προτού συμπληρωθεί χρόνος από την τοποθέτησή του, σε τερματισμό τότε μιας πολυετούς διπλωματικής κρίσης.
Η ταχεία εναλλαγή συμμαχιών, ο προσανατολισμός στο άμεσο βραχυπρόθεσμο όφελος και οι αιφνιδιαστικές πρωτοβουλίες (με το βλέμμα πάντοτε στραμμένο και στην εγχώρια σκηνή, ακόμη και αν αφορούν τη διεθνή) αποτελούν βέβαια την "υπογραφή” του ισχυρού άνδρα της Άγκυρας. Όμως το εντυπωσιακό στην περίπτωση του Ερντογάν είναι αυτός ο ξέφρενος τακτικισμός πάντοτε συνδυάζεται με ένα "οραματικό” στοιχείο, που αναφέρεται στην ιστορική και γεωγραφική "μεγάλη εικόνα”.
Έτσι και στην συγκέντρωση για την Γάζα. Αξιοποιώντας το παιχνίδι των αμφισημιών, όπου η προβολή της ανθρωπιστικής ευαισθησίας διαπλέκεται με τον μεγαλοϊδεατισμό, ο Ερντογάν διακήρυξε: "υποστηρίζουμε τη Γάζα, όπως κάναμε στο παρελθόν για τη Θράκη, τα Βαλκάνια, τον Καύκασο, κάθε πόντο των ακτών της ανατολικής Μεσογείου, την Κεντρική Ασία, την Νότια Ασία, όλη την Αφρική, οπουδήποτε, εν ολίγοις φθάνουν οι ορίζοντές μας”.
Και αν η Γάζα σήμερα φαντάζει μακρινή, πρόσθεσε, πριν από εκατό χρόνια δεν ήταν για το τουρκικό έθνος κάτι διαφορετικό από τα Άδανα, όπως η Αδριανούπολη δεν ήταν κάτι διαφορετικό από τα Σκόπια, το Κιρκλάρελι από τη Θεσσαλονίκη, το Μάρντιν από τη Μοσούλη, το Γκαζίαντεπ από το Χαλέπι. Στη λίστα των πεσόντων της Μάχης του Τσανάκαλε κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γάζα ξεπερνά, με 53 νεκρούς, πολλές από τις πόλεις που βρίσκονται σήμερα εντός των τουρκικών συνόρων.
Η δε δέσμευση "να μην επιτρέψουμε άλλες Γάζες να συμβούν” θεμελιώνεται στη μνήμη των εκατομμυρίων Τούρκων που εγκατέλειψαν τις εστίες τους και κατέφυγαν στην Ανατολία στο πλαίσιο της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μιας διάλυσης, την οποία απεργάσθηκε η Δύση, παρά τις περί του αντιθέτου προσπάθειες του Σουλτάνου Αμπντουλχαμίτ (αντιπάλου προτύπου των νυν κυβερνώντων προς τον Ατατούρκ), όπως δεν έπαψε να κάνει ποτέ έκτοτε. Διότι, κατά τον Ερντογάν, "κανένα περιστατικό, καμία κρίση, καμία συμμαχία στα νότια, τα βόρεια, τα ανατολικά και τα δυτικά της χώρας μας ή και ακόμη παραπέρα δεν είναι ανεξάρτητη από τις πλεκτάνες κατά της Τουρκίας”. "Αντιμετωπίζουμε” πρόσθεσε "τις σύγχρονες εκδοχές αυτών που προσπάθησαν να καταστρέψουν το έθνος μας κινητοποιώντας τους Αρμένιους στην ανατολική και νοτιοανατολική Μικρά Ασία και τους Έλληνες στην περιοχή του Αιγαίου, του Μαρμαρά και της Μαύρης Θάλασσας. Αντιμετωπίζουμε τα ανολοκλήρωτα σχέδια αυτών που μας περικόπτουν πολιτικά, γεωγραφικά οικονομικά, κοινωνικά και οικονομικά εδώ και δύο αιώνες”. Η αναφορά στις "τρομοκρατικές οργανώσεις” του ΡΚΚ, του YPG και του δικτύου Γκιουλέν ακολούθησε με τον πλέον φυσικό τρόπο.
Με άλλα λόγια, η "αλληλεγγύη” προς τους απειλούμενους με εθνοκάθαρση Παλαιστίνιους, συνδυάζεται κατά απολύτως ερντογανικό τρόπο με την ανάκληση της εθνοκάθαρσης άλλων "προδοτικών μειονοτήτων” και ο αγώνας όσων αντιμετωπίζουν την ισραηλινή κατοχή υποτάσσεται σε ένα σχέδιο όχι εθνικοαπελευθερωτικό, αλλά αυτοκρατορικό, γύρω από την τουρκική ισχύ. Ασφαλώς το σχέδιο αυτό προϋποθέτει μιαν ορισμένη αντιοστροφή της κεμαλικής εκκοσμίκευσης, η οποία απομακρύνοντας από το προσκήνιο τον συνεκτικό δεσμό της μουσουλμανικής πίστης, άνοιξε τον δρόμο για τις εθνικές διαιρέσεις (με τους Άραβες, αλλά και με τους Κούρδους εντός των σημερινών συνόρων).
Το ότι οι αιτιάσεις του Ερντογάν για τα διπλά μέτρα και σταθμά της Δύσης είναι μία προς μία αληθείς, δεν σημαίνει ότι ο ίδιος είναι ο καταλληλότερος για να σηκώσει τη σημαία της διεθνούς νομιμότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αλλά ο πιο ενδιαφέρον υπαινιγμός του Ερντογάν αφορά τους Ισραηλινούς – διότι το αυτοκρατορικό του όραμα περιλαμβάνει και αυτούς! Όπως είχε πεί και κατά την ομιλία του στην κοινοβουλευτική του ομάδα την Τετάρτη, οι μεγάλοι δυτικοί προστάτες του αντιμετωπίζουν το Ισραήλ ως αναλώσιμο. "Όταν το δικό τους σπίτι αρχίσει να καίγεται, οι Δυτικοί στους οποίους στηρίζονται [οι Ισραηλινοί] θα τα μαζέψουν και θα φύγουν και το Ισραήλ θα μείνει μόνο του σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή με αυτούς που καταπίεζε επί 75 χρόνια και με τους αδελφούς τους. Η Τουρκία, όπως και πριν από 500 χρόνια [με την υποδοχή των καταδιωκόμενων Σεφαραδιτών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία] θα αποτελέσει την ελπίδα αυτών των ανθρώπων, όπως και κάθε καταπιεσμένου”. Ο Ερντογάν ούτε λίγο ούτε πολύ παρεμβάλλεται ως υποψήφιος προστάτης του εβραϊκού στοιχείου στην άλλοτε οθωμανική Παλαιστίνη, μόλις πιστοποιηθεί η έξοδος της Αμερικής από την περιοχή και το μη βιώσιμο του ισραηλινού κράτους....
29/10/2023
https://www.capital.gr/diethni/3746544/i-simasia-tis-omilias-erntogan-gia-ti-gaza/
Γιατί ο Ερντογάν κόβει τις γέφυρες με το Ισραήλ.
Του Κώστα Ράπτη
Η ακροβατική πολιτική των σχετικά ίσων αποστάσεων και των χαμηλών τόνων έναντι του Ισραήλ μόλις τελείωσε. Με την σημερινή ομιλία στην κοινοβουλευτική ομάδα του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ο Ταγίπ Ερντογάν κόβει τις γέφυρες με το εβραϊκό κράτος, μετά από έναν ολόκληρο χρόνο που είχε αφιερώσει στην προσπάθεια τουρκο-ισραηλινής επαναπροσέγγισης.
Η προσπάθεια αυτή, που πρώτο χαρακτηριστικό σταθμό της είχε την επίσκεψη του προέδρου του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ στην Τουρκία και κορύφωσή της την ιδιαίτερη συνάντηση του Ερντογάν με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών τον περασμένο μήνα, εξηγεί και το γιατί ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας αντέδρασε στη νέα ανάφλεξη του Μεσανατολικού από τις 7 Οκτωβρίου και εξής με... ασυνήθιστη για τον ίδιο μετριοπάθεια.
Ωστόσο πλέον ο Τούρκος πρόεδρος καταγγέλλει το εβραϊκό κράτος για πράξεις που αντιστοιχούν σε πνεύμα "δολοφόνων και ψυχικά ασθενών", υποστηρίζει ότι "η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση, αλλά εθνικοαπελευθερωτική" και ακόμη ότι το Τελ Αβίβ "εκμεταλλεύτηκε τις καλές προθέσεις της Τουρκίας απέναντί του" - εξ ου και ακυρώνεται η επίσημη επίσκεψή του στο Ισραήλ, η οποία ήταν προγραμματισμένη για αργότερα μέσα στο φθινόπωρο.
Αιχμές επεφύλαξε ο πρόεδρος της Τουρκίας και για τη Δύση, η οποία, όπως είπε, μπορεί να νιώθει ότι χρωστάει κάτι στο εβραϊκό κράτος, αλλά αυτό δεν ισχύει για την Τουρκία. Προειδοποίησε δε το Ισραήλ ότι δεν θα επιτύχει ρίχνοντας βόμβες σε παιδιά "ασχέτως του αν έχει πίσω του τις ΗΠΑ ή όχι".
Τι εξηγεί τη μεταστροφή Ερντογάν; Οπωσδήποτε οι διαθέσεις της εγχώριας κοινής γνώμης, οι πιέσεις από μέρους των εκτός ΑΚΡ τάσεων του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ, αλλά και η στάση του συμπολιτευόμενου Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, ο ηγέτης του οποίου Ντεβλέτ Μπαχτσελί ούτε λίγο ούτε πολύ ζητά ένοπλη επέμβαση της Τουρκίας για την ανακούφιση της πολιορκούμενης Λωρίδας της Γάζας.
Άδιευκρίνιστο είναι το αν μεταξύ Μπαχτσελί και Ερντογάν έχει συμφωνηθεί ένα παιχνίδι κατανομής ρόλων ή η μέχρι τώρα απόκλισή τους ήταν περισσότερο αυθεντική. Γεγονός παραμένει, πάντως, ότι ο Ερντογάν φιλοδοξούσε να παίξει μεσολαβητικό ρόλο στη σύγκρουση, αλλά όσο η πόρτα της διαπραγμάτευσης παραμένει κλειστή, η δυναμική των πραγμάτων τον οδηγεί σε μια θέση περισσότερο αντιπαραθετική προς το Ισραήλ.
Αυτό ακριβώς ισχύει και για τον ηγέτη της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος, διόλου τυχαία, είχε την Τρίτη τηλεφωνική επικοινωνία με τον Τούρκο ομόλογό του, διαπιστώνοντας την "ταύτιση απόψεών" τους στο μεσανατολικό ζήτημα. Η επικοινωνία αυτή ήταν και μια ευκαιρία για τους δύο άνδρες να διαπιστώσουν ότι η στάση της Δύσης ενθαρρύνει την επιδείνωση της κατάστασης.
Υπενθυμίζεται ότι ο ηγέτης της γείτονος είχε και κατά το παρελθόν αναλάβει το 2008 μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ του Ισραήλ και της Συρίας του Άσαντ για την εξομάλυνση των σχέσεών τους (η αποτυχία αυτής της προσπάθειας θεωρείται και ο κύριος λόγος που ο Ερντογάν εξεμάνη κατά του Ισραήλ από το Φόρουμ του Νταβός του 2009 και μετά). Επίσης έχει δραστηριοποιηθεί για την ενδοπαλαιστινιακή εθνική συμφιλίωση, φιλοξενώντας τον περασμένο Ιούλιο την δίχως προηγούμενο συνάντηση του ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε με τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς.
Ο Χανίγιε έδρευε στην Κωνσταντινούπολη όταν η Χαμάς εξαπέλυσε τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου και του ζητήθηκε διακριτικά, όπως και από άλλα στελέχη της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης, να αποχωρήσει "για λόγους ασφαλείας". Εγκαταστάθηκε έκτοτε στο Κατάρ, που από κοινού με την Τουρκία λειτουργεί πολλά χρόνια τώρα ως μεγάλος προστάτης των προερχόμενων από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα κατά τόπους κινημάτων. Παρόλα αυτά, ο Χανίγιε δεν παύει να είναι συνομιλητής της Άγκυρας, καθώς στο ενδιάμεσο διάστημα είχε τηλεφωνικές συνομιλίες με τον Ερντογάν και τον επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας Χακάν Φιντάν.
Ο Φιντάν, σημειωτέον, πραγματοποιεί περιοδεία στο Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σε αναζήτηση δυνατοτήτων μεσολαβητικής παρεμβολής στο ζήτημα της Λωρίδας της Γάζας, καταρχάς για το ζήτημα των ομήρων που κρατά η Χαμάς. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι το Κατάρ, που φιλοξενεί την ηγεσία της Χαμάς, ουδέποτε έπαψε να αποτελεί συνομιλητή της Δύσης, μάλιστα συνετέλεσε, μαζί με την Αίγυπτο και τον Ερυθρό Σταυρό, στην απελευθέρωση τεσσάρων ομήρων μέχρι τώρα.
Δύο ακόμη παράγοντες οι οποίοι πιθανότατα επιδρούν στον σχεδιασμό του Ερντογάν είναι αφενός η ανάγκη να μην αφεθεί εξολοκλήρου στο Ιράν η "εκπροσώπηση" της οργισμένης μεσανατολικής γνώμης και αφετέρου τα αρνητικά αντανακλαστικά που οπωσδήποτε προκαλεί στην Άγκυρα η δραστηριοποίηση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος από ισραηλινού εδάφους πρότεινε χθες αιφνιδίως τη δημιουργία διεθνούς συνασπισμού (περισσότερο πολιτικο-οικονομικού, όπως διευκρίνισε εκ των υστέρων το Παρίσι στους αρκετούς απορούντες) εναντίον της Χαμάς, κατά το πρότυπο αυτού που υπάρχει εναντίον του "Ισλαμικού Κράτους".
Αν και η απλούστερη εξήγηση είναι και η πιθανότερη: η επιχειρούμενη σε κοινή θέα εθνοκάθαρση της Λωρίδας της Γάζας μέσα από μια τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή ξεπερνά το όριο αντοχής της κοινής γνώμης και των κυβερνήσεων στο μεγαλύτερο τμήμα του κόσμου - πλην του ευρω-αμερικανικού με τις περίτεχνες εκλογικεύσεις του.
25/10/2023
https://www.capital.gr/diethni/3745916/giati-o-erntogan-kobei-tis-gefures-me-to-israil/