IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

 Απειλούν οι ξένες λέξεις τη γλώσσα μας;   Ελάτε τώρα… Η γίδα δεν κουτσαίνει απ’ τ’ αυτί. Σύμφωνα με τον Αμερικανό ποιητή Wystan Hugh Auden "πολλά βιβλία αδίκως ξεχνιούνται, αλλά ουδέν αδίκως μνημονεύεται". Το ίδιο συμβαίνει και με τις λέξεις: καμία δεν μνημονεύεται αδίκως. Αδίκως ανησυχούν, για  εξαμερικανισμό της γλώσσας μας, οι ποικίλοι λευκοί ιππότες υπεράσπισής της, με την ευκαιρία και των νέων "κρουσμάτων": lockdown, click away, take away... Η γλώσσα είναι μια εξαιρετικά αφομοιωτική διαδικασία. Χρησιμοποιεί όσες και όποιες λέξεις χρειάζεται -και για όσο τις χρειάζεται, για να επικοινωνούν οι άνθρωποι. Παντοδύναμη επ’ αυτού, βεβαίως, η υποδόρια και καταλυτική –ενδεχομένως, παρά πάσα δεοντολογία– λαϊκή παρέμβαση για την καθιέρωση των γλωσσικών ιδιωμάτων που επιζούν. Παραβλέπουν οι πολέμιοι των γλωσσικών δανείων ότι υπήρξαν εποχές, όπου η ελληνική γλώσσα υπήρξε εξαιρετικά ετεροβαρής στη σχέση της με τα ξένα δάνεια, ως ποσοστό του λεξιλογίου της, χωρίς να πάθει κά

  Δείγμα τής ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ τής ελληνικής γλώσσας. Παραθέτω αποσπάσματα ενός επίκαιρου (λόγω λοιμού) κειμένου τού Θουκυδίδου, κειμένου τού 5ου αιώνος π.Χ., για να γίνει άμεσα αντιληπτή η συνέχεια τής γλώσσας μας (λεξιλογική κυρίως, αλλά και γραμματική-συντακτική λιγότερο) μέσα από ένα κείμενο που απέχει 2.500 χρόνια! (Δίνω εντός αγκυλών κάποιες λεξιλογικές πληροφορίες όπου χρειάζεται). Ο «λοιμός των Αθηνών» (πανώλης ή τύφος, θέρους τού 430 π.Χ.) κατά τον πελοποννησιακό πόλεμο, όπως περιγράφεται (Ἱστορίαι 2.47-54) από τον Θουκυδίδη (5ος αι.), ο οποίος προσεβλήθη και ο ίδιος αλλά επιβίωσε. Ο λοιμός αυτός οδήγησε στον θάνατο το 1/3-1/4 των Αθηναίων (μεταξύ των οποίων και τον Περικλή με την οικογένειά του), στους ιατρούς δε που βοήθησαν ήταν και ο Ιπποκράτης. «καὶ ὄντων αὐτῶν οὐ πολλάς πω ἡμέρας ἐν τῇ Ἀττικῇ ἡ νόσος πρῶτον ἤρξατο γενέσθαι τοῖς Ἀθηναίοις, λεγόμενον μὲν καὶ πρότερον πολλαχόσε ἐγκατασκῆψαι καὶ περὶ Λῆμνον καὶ ἄλλοις χωρίοις, οὐ μέντοι τοσοῦτός γε λοιμὸς οὐδὲ φθορὰ οὕτως ἀνθρώπω

Η ιδιαιτερότητα της ελληνικής σκέψης-γλώσσας. Ο Γιάννης Μαυρίκος αναζητά και επισημαίνει την διαφορά του τρόπου θεώρησης των πραγμάτων και λειτουργίας της ελληνικής σκέψης και γλώσσας από την δυτική ή την ανατολική σκέψη, από τις απαρχές της έως σήμερα.     Όταν μιλάει κανένας για ελληνική σκέψη, καραδοκεί ένας κίνδυνος. Ο κίνδυνος των εθνικιστικών συνειρμών. Μια συζήτηση με εθνικιστικό περιεχόμενο ικανοποιεί αρχέγονα ένστικτα και είναι περιττή όταν υπάρχει διάθεση για κάτι πρωτότυπο.   Πέρα όμως από την εθνικιστική, η ελληνική σκέψη έχει και οικουμενική διάσταση. Θέλει να αγκαλιάσει όλο τον κόσμο και να είναι σημείο αναφοράς για κάθε καλλιεργημένο άνθρωπο. Να μιλήσει κανείς για την ελληνική σκέψη είναι απαιτητικό και δύσκολο αλλά είναι και μία πρόκληση. Το ένστικτό μας μας λέει ότι πρόκειται για κάτι σημαντικό, δυσκολευόμαστε όμως να πούμε πού ακριβώς έγκειται η σπουδαιότητα. Αυτό λοιπόν το πράγμα θα επιχειρήσουμε να κάνουμε εδώ μαζί σήμερα. Να δούμε αν το ένστικ

 Xαρακτικό έργο του Φώτη Βάρθη .  Γλώσσης Επίσκεψις Kύριε Πρύτανη, κυρίες και κύριοι «πρυτάνεις του πνεύματος» –αν επιτρέπεται μια τέτοια προσαγόρευση σε πανεπιστημιακούς– αγαπητοί φίλοι, και αγαπητοί μου προπάντων συμφοιτητές, Μην σας ξενίζει αυτό, γιατί κι εγώ θεωρώ τον εαυτό μου φοιτητή, που δίνει κατά κάποιο τρόπο τις εξετάσεις του και θητεύει στη ζωή προσπαθώντας να μάθει γράμματα και τέχνες. Μπορεί να σπούδασα Φιλολογία, ωστόσο πρέπει εντίμως να ομολογήσω πως είμαι και σ’ αυτό ένας δόκιμος, τελώ υπό δοκιμασία και δεν γνωρίζω ακόμη την ουσία του λόγου. Θυμάμαι πολύ ζωηρά τον αείμνηστο καθηγητή μας στη Φιλοσοφία Ιωάννη Θεοδωρακόπουλο, όταν με τ’ άσπρα του και κείνος μαλλιά μάς ανέλυε τον Φάουστ του Γκαίτε, σε δική του μάλιστα μετάφραση, που άρχιζε ως εξής: «Εσπούδασα, ναι, αχ, φιλοσοφία, νομική και ιατρική, και δυστυχώς και θεολογία!». Η διαρκής φοίτηση του Φάουστ στη γνώση και τη φύσ