IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

Ο διάχυτος φόβος, η παραληρηματική βία και η μαζική ανασφάλεια της σύγχρονης κοινωνικής ζωής δεν είναι ούτε έμφυτες ούτε διαχρονικές ανθρώπινες συμπεριφορές Τόσο η βία όσο και η φοβική κοινωνική συμπεριφορά αποτελούν, δυστυχώς, μια επίμονη παρουσία σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Πηγάζουν άραγε από ένα «ένστικτο» επιθετικότητας εγγεγραμμένο κάπου στα γονίδιά μας ή, μήπως, από τις ειδικές εγκεφαλικές δομές που «ευθύνονται» για την επιθετική ή τη φοβική συμπεριφορά μας; Πρόκειται, όπως θα δούμε, για ένα ψευδοεπιστημονικό δίλημμα. Με αφορμή την πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι και την τρομοφοβική διαχείρισή της από τις περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις και τα διεθνή ΜΜΕ, είναι σήμερα επιτακτική πολιτική ανάγκη να διερευνηθεί το επιστημολογικό καθεστώς των εννοιών κλειδιά στην επικράτεια της τρομοκρατίας. Ετσι θα συνειδητοποιήσουμε ότι ο «μαζικός φόβος» και η «τυφλή βία» που βιώνουμε καθημερινά και μολύνουν τις ζωές μας δεν αποτελούν, όπως συχνά λέγεται, τα φυσικά προϊ

  Άνθρωπος, το «δημιούργημα» 1.  Η μηχανή της μνήμης και της λήθης Η ικανότητα του εγκεφάλου μας να σχηματίζει νέα μνημονικά αποτυπώματα και να διατηρεί τα παλιά εξαρτάται από τη λεγόμενη « συναπτική πλαστικότητα» , από τη δυνατότητα δηλαδή του νευρικού συστήματος να δημιουργεί νέες συνάψεις μεταξύ των νευρώνων του (μνήμη) ή να εξαλείφει παλαιότερες (λήθη). Σε κάθε ιστορική εποχή, για να περιγράψουν τις, εν πολλοίς, ακατανόητες μνημονικές τους ικανότητες οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν παρομοιώσεις και μεταφορές τις οποίες εμπνέονταν από την τεχνολογία αιχμής της εποχής. Για παράδειγμα, οι αρχαίοι Eλληνες πίστευαν ότι οι μνήμες «αποτυπώνονται » μέσα μας όπως τα ίχνη μιας γραφίδας πάνω σε μια πλάκα από κερί. Τον Μεσαίωνα η κυρίαρχη τεχνολογική μεταφορά για τη μνήμη ήταν η περγαμηνή, ενώ μετά την επινόηση της τυπογραφίας έβλεπαν τη μνήμη σαν ένα τυπωμένο βιβλίο. Στη νεωτερική εποχή της τεχνοεπιστημονικής αυθεντίας η μνήμη μετατρέπεται σε «μηχανή» και οι τεχνολογι

Neurons in action Εχουμε ελεύθερη βούληση; Το ερώτημα δεν είναι σε καμία περίπτωση καινούργιο, διχάζει φιλοσόφους και επιστήμονες εδώ και αιώνες, αν όχι χιλιετίες. Και παραμένει αναπάντητο παρά το γεγονός ότι τελευταία, με την πρόοδο των νευροεπιστημών στη διερεύνηση και στην απεικόνιση του εγκεφάλου μας, έχει πάρει μια διαφορετική, περισσότερο «απτή» διάσταση - ειδικοί έχουν προσπαθήσει να συλλάβουν την ελεύθερη βούληση «επ' αυτοφώρω» αλλά ως πρόσφατα χωρίς επιτυχία. Τώρα μια ομάδα αμερικανών επιστημόνων υποστηρίζει ότι την «είδε» μέσα στον θόρυβο βάθους - σε ελεύθερη μετάφραση στα «παράσιτα» - της ηλεκτρικής δραστηριότητας των νευρώνων μας. Αιώνια διαμάχη Παραδοσιακά, αλλά και σήμερα, οι αντιμαχόμενες απόψεις σχετικά με την ανθρώπινη ελεύθερη βούληση είναι δύο. Η μια εξ αυτών υποστηρίζει ότι φυσικά και είμαστε κύριοι της συνείδησης και των αποφάσεών μας, κάτι το οποίο άλλωστε ανταποκρίνεται απόλυτα στην εμπειρία που βιώνουμε καθημερινά. Η άλλη, καθαρά ντ

  ΟΡΑΣΗ IΙΙ:  Η νευροαισθητική και οι βιολογικές ρίζες του ωραίου  Θα μπορούσε να συνοψίσει κανείς τα όσα περιγράψαμε στα τελευταία μας άρθρα («Εφ.Συν.», 7 και 14-9-13) για τον διάλογο της ανθρώπινης όρασης με το φως σε τρεις βασικές αρχές: (1) δεν βλέπουμε με τα μάτια αλλά με τον οπτικό εγκέφαλο, (2) η ενιαία λειτουργία της όρασης βασίζεται και προκύπτει από επιμέρους ημιαυτόνομα οπτικά κέντρα, και (3) τα χρώματα και οι άλλες οπτικές ιδιότητες των αντικειμένων (μορφή, κίνηση, θέση στον χώρο) δεν υπάρχουν στη φύση ανεξάρτητα από τα αντίστοιχα οπτικά κέντρα για την επεξεργασία τους. Από αυτές τις φαινομενικά «αθώες» αρχές λειτουργίας του οπτικού εγκεφάλου προκύπτουν, όπως είδαμε, πολλά απρόσμενα και ιδιαίτερα ανατρεπτικά συμπεράσματα για τη γνωστική λειτουργία της όρασης. Ισως όμως τα πιο εντυπωσιακά και καινοφανή συμπεράσματα είναι αυτά που σχετίζονται με τη δημιουργία και την απόλαυση των εικαστικών τεχνών. Αραγε, μπορούν αυτές οι νέες επιστημονικές κατακτήσεις να εξ