IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

 Η επανάσταση που έφερε το κύτταρο στην ιατρική. Ερευνητές στη Γερμανία μελετούν τα κύτταρα ένα προς ένα και σε βάθος που ήταν αδιανόητο μόλις πριν από λίγα χρόνια. Η, με τη βοήθεια των υπολογιστών, ενσωμάτωση της παραγόμενης πληροφορίας σε λειτουργικά μοντέλα ανοίγει τον δρόμο για την ιατρική τού αύριο. Από καταβολής ανθρώπου συμβαίνει σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης: ένα ωάριο και ένα σπερματοζωάριο συντήκονται και από το πρώτο αυτό κύτταρο, το ζυγωτό όπως το ονομάζουν οι βιολόγοι, δημιουργείται ένας ολόκληρος οργανισμός αποτελούμενος από τρισεκατομμύρια κύτταρα τα οποία είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, αλλά και από το αρχικό. Αυτό το τόσο σύνηθες γεγονός αποτελεί ακόμη και σήμερα έναν από τους μεγαλύτερους επιστημονικούς γρίφους. Για να τον προσεγγίσουν οι ερευνητές καλούνται να απαντήσουν σε πλήθος ερωτημάτων, όπως, παραδείγματος χάριν, ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες του ζυγωτού που το καθιστούν ικανό να «γεννήσει» όλα τα άλλα κύτταρα του οργανισμού; Ή πώς «ξέρει

Στυλιανός Αντωναράκης στην «K»:  Η έρευνα προχωράει μόνο με την αίρεση. «Μην ασχοληθείς με τη Γενετική, γιατί δεν θα μπορείς να βιοποριστείς από αυτήν και θα χαραμίσεις τις καλές σου σπουδές» . Αυτή ήταν η συμβουλή καθηγητών Ιατρικής τη δεκαετία του ’70 στον αριστούχο τότε φοιτητή, δρα Στυλιανό Αντωναράκη, που... ευτυχώς δεν την ακολούθησε. «Δεν μου έκανε αίσθηση να κάνω καριέρα σε ένα ήδη γνωστό πεδίο, ήθελα να καταπιαστώ με ένα άγνωστο, όπως ήταν τότε η Γενετική» , εξηγεί σήμερα ο καθηγητής Γενετικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, που χαρτογράφησε το σύνδρομο Down. «Τότε ξέραμε ότι υπάρχει το DNA και πώς αυτό μεταγράφεται, αλλά αγνοούσαμε πόσο μεγάλο είναι το ανθρώπινο γονιδίωμα, ποια γονίδια έχει και ποια εξ αυτών αντιστοιχούν σε κάθε ασθένεια». Το 1979, λοιπόν, μεταβαίνει στo Πανεπιστήμιο Johns Hopkins των ΗΠΑ, όπου εντάσσεται στην ομάδα που μελετούσε τη Β΄ Μεσογειακή Αναιμία. Η εξέλιξη της έρευνας είναι επιτυχής και η επαγγελματική του ανέλιξη γρήγορη· το 1990, σε ηλ

Ανάμεσα στις πολυάριθμες ανακαλύψεις που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο σε διάφορους επιστημονικούς τομείς, υπάρχουν ορισμένες που ξεχωρίζουν σαφώς για τη γνωστική αξία και τη μεθοδολογική καινοτομία τους. Πρόκειται για κατακτήσεις που ανοίγουν νέους δρόμους για την περαιτέρω ανάπτυξη της γνώσης ενός ερευνητικού αντικειμένου. Ωστόσο, η αντικειμενική αποτίμηση –και μάλιστα σε ετήσια βάση– των πoλύ πρόσφατων επιστημονικών κατακτήσεων δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση. Για να αντιμετωπίσουν αυτή τη δυσκολία τα πιο έγκυρα και διεθνώς αναγνωρισμένα επιστημονικά περιοδικά απευθύνονται στο τέλος κάθε έτους σε διεθνούς κύρους ειδικούς, που μπορούν να διακρίνουν την ιδιαίτερη επιστημονική «βαρύτητα» και τις πιθανές εφαρμογές ορισμένων από τις πολυάριθμες έρευνες της προηγούμενης χρονιάς. Ο απολογισμός που παρουσιάζουμε, σήμερα, βασίστηκε στις αξιολογήσεις που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα σε τρία αναγνωρισμένης αξίας επιστημονικά περιοδικά: «Nature», «Science» και το διαδικτυακό «Quanta

Μπορεί το πιο εντυπωσιακό επεισόδιο της ανθρώπινης βιολογικής εξέλιξης που θυμόμαστε από το σχολείο να είναι η απώλεια της ουράς - η ύπαρξη της οποίας πέρασε στην συλλογική μνήμη αφού ακόμη «ουρά» ονομάζουμε το σημείο εκείνο στο οποίο κάποτε υπήρχε - πλην όμως μακράν δεν είναι το μοναδικό. Αλλά το ακόμη πιο εντυπωσιακό, αν και αναμενόμενο, είναι το γεγονός, ότι, όχι μόνο  η ανθρώπινη εξέλιξη δεν έχει σταματήσει, αλλά μπορεί να συμβαίνει και ακόμα πιο γρήγορα από πριν. Η αίσθηση ότι μάλλον τα πράγματα σε ό,τι αφορά στην ανθρώπινη φυσιολογία «πάγωσαν» οφείλεται κατά κύριο λόγο στην εξέλιξη της ιατρικής, η οποία παρεμβαίνει καταλυτικά στην ίαση, μην αφήνοντας στην φυσική επιλογή να προχωρήσει στις μεταλλάξεις που θα επιτρέψουν στο σώμα να προσαρμοστεί και να επιβιώσει. Φυσικά, αυτό είναι καταρχήν καλό. Διότι ναι μεν οι επιδημίες του παρελθόντος δυνάμωσαν τον ανθρώπινο οργανισμό έναντι των ιών, αλλά αυτό συνέβη μετά από ένα πραγματικά τεράστιας κλίμακας μακελειό, με εκατομμύρι

Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί στη Γη κατάγονται από έναν κοινό πρόγονο - μια μονοκυτταρική μορφή ζωής που έζησε πριν από 3,5 με 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια και από την οποία κατάγεται κάθε βακτήριο, κάθε ζωύφιο, κάθε άνθρωπος που ζει ή έζησε ποτέ σ’ αυτόν τον πλανήτη. Από αυτούς τους μικροσκοπικούς προγόνους, η ζωή στη Γη κληρονόμησε ό,τι χρειαζόταν για τον πολλαπλασιασμό και την επιβίωσή της: προστατευμένα μέσα σε μεμβράνες από λιπίδια, αυτά τα μικροσκοπικά κύτταρα είχαν φυλαγμένη τη γενετική πληροφορία, γραμμένη σ’ ένα χημικό αλφάβητο που μπορούσε να μεταφραστεί σε πρωτεΐνες, απαραίτητα συστατικά της ζωής. Ηταν πλέον έτοιμα να κατακτήσουν τον κόσμο. Το αλφάβητο της γενετικής πληροφορίας έχει μόνο τέσσερα γράμματα -οι δομικοί του λίθοι, τα νουκλεοτίδια, είναι σάκχαρα παρόμοια με τη γλυκόζη, τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους γιατί είναι ενωμένα με τέσσερις διαφορετικές χημικές βάσεις- για το γνωστό μας DNA ή δεσοξυριβονουκλεϊκό οξύ, αυτές είναι οι αδενίνη (A), θυμίνη (T), γουανί

Ο Μισέλ Μοράνζ, εκτός από διαπρεπής μοριακός βιολόγος, θεωρείται διεθνώς ένας από τους πιο σημαντικούς ιστορικούς των επιστημών της ζωής. Πρόσφατα μεταφράστηκε -από τη δρα Λαοκρατία Λάκκα για τις εκδόσεις Utopia- το τελευταίο του βιβλίο « Ιστορία της Βιολογίας ». Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βιβλίο που παρουσιάζει συστηματικά και κυρίως κριτικά το πώς οι ανθρώποι, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, επιχείρησαν να απαντήσουν στα αινιγματικά ερωτήματα: τι είναι, πώς λειτουργεί και πώς προέκυψε η εντυπωσιακή πολυμορφία της ζωής; Υπήρξαν βέβαια ανέκαθεν οι μυθολογικές και θρησκευτικές απαντήσεις σε αυτά τα «ενοχλητικά» ερωτήματα, οι οποίες όμως μάλλον πολλαπλασιάζουν παρά λύνουν τις απορίες μας. Από την ανάγκη λοιπόν για πιο εύλογες και εμπειρικά ελέγξιμες απαντήσεις άρχισαν σταδιακά να συγκροτούνται οι βιολογικές επιστήμες. Στο τελευταίο του βιβλίο ο Μισέλ Μοράνζ, βασιζόμενος στις πολυετείς έρευνές του στον τομέα της ιστορίας και της επιστημολογίας, μας προσφέρει μια εντυπ