Η Εργασία αντιμέτωπη με την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση.

''  Αν η πρώτη και η δεύτερη, οι ατμομηχανές και οι ηλεκτρικές συσκευές, έσπασαν τα όρια που έθετε στην εργασία η μυϊκή δύναμη του ανθρώπου, η τρίτη και η τέταρτη απογείωσαν τις ισχυρότερες πτυχές της ανθρώπινης φύσης –αντιληπτικότητα, επινοητικότητα, δημιουργικότητα–, έδωσαν τη δυνατότητα επεξεργασίας πρωτοφανούς όγκου ευρημάτων και την εκτέλεση μεγα-υπολογιστικών πράξεων και πολυσύνθετων εντολών, ταχύτατα, σε πολλαπλά πεδία. Αλλαγές που ενδέχεται να πυροδοτήσουν μια εργασιακή επανάσταση πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες, με τη μεταμόρφωση όλου του συστήματος παραγωγής – αλλά και διακυβέρνησης, όλης της γνώριμης πολιτικοκοινωνικής τάξης πραγμάτων. Και παράλληλα να τροποποιήσουν ριζικά τη ζωή και την ταυτότητά μας, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πρόοδο και την ανάπτυξη, την ιδιωτικότητα και την ιδιοκτησία. Να ανυψώσουν την ανθρωπότητα σε μια νέα συνείδηση κοινού πεπρωμένου ή να συντρίψουν υπάρξεις, αξίες, επιτεύγματα ... ''



 Η Εργασία αντιμέτωπη με την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση.

Η βιομηχανική επανάσταση που άρχισε στο τέλος του 18ου αιώνα στην Αγγλία και επεκτάθηκε ταχύτατα στην υπόλοιπη Ευρώπη, συνδέθηκε ιστορικά με τη μετάβαση από το φεουδαρχικό σύστημα στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, συνδέθηκε εγγενώς με τη μισθωτή εργασία και επέφερε ραγδαίες μεταβολές στην παραγωγική διαδικασία. Η αλματώδης αύξηση της παραγωγικότητας και της δυναμικής της κεφαλαιακής συσσώρευσης, σε συνδυασμό με την υπερεκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, ήταν το βασικό χαρακτηριστικό της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης που στηρίχθηκε στον ατμό.

Η εγγενής στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής τάση για αύξηση της παραγωγικότητας σε βάρος του κόστους εργασίας διατρέχει έκτοτε τις διάφορες ιστορικές φάσεις της διαδικασίας εκβιομηχάνισης της παραγωγής. Η τάση αυτή απέκτησε ιδιαίτερη δυναμική κατά τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, που άρχισε στο τέλος του 19ου αιώνα και στηρίχθηκε βασικά στο μέγα επίτευγμα του ηλεκτρισμού. Κατά τη φάση αυτή, η Γερμανία απέσπασε την πρωτοκαθεδρία από την Αγγλία.

Ωστόσο, η εξελικτική πορεία του εξορθολογισμού της παραγωγής και η εκτίναξη της παραγωγικότητας και της κεφαλαιακής συσσώρευσης κορυφώθηκε μέσω της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης, που στηρίχθηκε στην πληροφορική τεχνολογία και στην τηλεματική. Πρόκειται για την περίφημη ψηφιακή επανάσταση που μετέβαλε άρδην τις οικονομικές, τις εργασιακές, τις κοινωνικές και τις πολιτισμικές σχέσεις.

Η επιστημονικοτεχνική επανάσταση

Η επανάσταση αυτή συνδέθηκε ιστορικά με την αδυναμία του φορντικού-τεϋλορικού μοντέλου οργάνωσης της παραγωγής και της εργασιακής διαδικασίας να υπηρετήσει αποτελεσματικά τις ανάγκες συσσώρευσης του κεφαλαίου και κοινωνικής αναπαραγωγής, που έγινε ιδιαιτέρως εμφανής κατά τις ενεργειακές κρίσεις της δεκαετίας του ’70.

Έτσι, με όχημα την εκρηκτική ανάπτυξη της επιστημονικοτεχνικής επανάστασης και την ανάδειξή της σε κορυφαία παραγωγική δύναμη, τέθηκε σε κίνηση το στρατηγικό εγχείρημα της μικροηλεκτρονικής-ψηφιακής καπιταλιστικής ανασυγκρότησης στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και του συνακόλουθου νέου διεθνούς καταμερισμού εργασίας.

Η ενσκύψασα εν τω μεταξύ καπιταλιστική κρίση δεν υπήρξε βεβαίως ο γενεσιουργός λόγος, ή το κίνητρο της τεχνολογικής αναπτυξιακής έκρηξης. Λειτούργησε, ωστόσο, ως δύναμη επιτάχυνσης και προώθησής της. Η ψηφιακή επανάσταση επέφερε πράγματι σαρωτικές μεταβολές σε ολόκληρο το φάσμα της οικονομικής και συναλλακτικής ζωής και οδήγησε σε πραγματική μετάλλαξη των υλικών όρων και συνθηκών της παραγωγής και της εργασίας. Ταυτόχρονα ενίσχυσε σημαντικά την εξάρτηση του δικαίου και της πολιτικής από την οικονομία και τις αγορές και κατέστησε πια ορατή δια γυμνού οφθαλμού την εξικνούμενη μέχρι και το ασυμβίβαστο σχέση της δημοκρατίας με τον καπιταλισμό.

Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση

Σήμερα το ενδιαφέρον σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο των επιστημόνων, των πολιτικών και του συνδικαλιστικού κινήματος -στο βαθμό που το τελευταίο δεν έχει απολέσει την επαφή με την οικονομικοτεχνολογική πραγματικότητα- συγκεντρώνεται στη λεγόμενη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, η οποία αποτελεί βασικά μετεξέλιξη της ψηφιακής επανάστασης.

Έννοιες όπως, «οικονομία της πλατφόρμας» (Plattformenökonomie), «οικονομία του διαμοιρασμού» (Sharing Economy), «πληθοπορισμός» (crowdworking), «μαζικά δεδομένα» (Big Data), «διαδίκτυο των πραγμάτων» (Internet of things, Internet der Dinge), «τρισδιάστατη εκτύπωση» (3D Drucken), «κυβερνοφυσικά συστήματα» (Cyber-Physical Systems), «αλγόριθμοι», «ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη» (Robotik, technische Intelligenz) βρίσκονται στο επίκεντρο της συζήτησης και συγκροτούν βασικά χαρακτηριστικά της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.

Οι επιδόσεις της επανάστασης αυτής, στις οποίες εστιάζεται το παγκόσμιο ενδιαφέρον και κυριαρχούν στις σχετικές συζητήσεις, είναι η ρομποτική τεχνολογία, η εμβολιασμένη από τεχνητή νοημοσύνη, τα εξελιγμένα λογισμικά, τα «έξυπνα» ρομπότ τελευταίας γενιάς και οι συνέπειές τους, ιδίως στον κόσμο της εργασίας και της απασχόλησης γενικότερα. Ο επίκαιρος διάλογος για το μέλλον (ή το τέλος) της εργασίας ή (και) του καπιταλισμού είναι άμεσα συνδεδεμένος με τη δυναμική εξέλιξη της αντικατάστασης της ζωντανής εργασίας από τις μηχανές, δηλαδή τη νεκρή αντικειμενικοποιημένη εργασία.

Χαρακτηριστικό της φλέγουσας επικαιρότητας της προβληματικής αυτής είναι ότι από το 2016 αποτελεί ένα από τα κεντρικά ζητήματα συζήτησης στο παγκόσμιο οικονομικό forum του Νταβός. Οι επαναστατικές αυτές μεταβολές της παραγωγικής διαδικασίας δεν παρεμβαίνουν μόνο στον τρόπο οργάνωσης ή και στο περιεχόμενο της εργασίας. Ούτε περιορίζονται στη χωροχρονική αποσταθεροποίησή της (κινητή εργασία, τηλεργασία, crowdworking). Πολύ περισσότερο φαίνεται να απειλούν με βαθμιαία εξαφάνιση την ίδια τη μισθωτή εργασία και την αντικατάστασή της από τις μηχανές.

Η δυναμική αυτή, που πάντως δεν είναι ασύνδετη προς το κυρίαρχο μοντέλο της, υπηρετούσας τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, οικονομικής ανάπτυξης, έχει οδηγήσει στη δημιουργία δύο -διαφορετικού ιδεολογικοπολιτικού και φιλοσοφικού προσανατολισμού- εκδοχών ντετερμινιστικής θεώρησης και ερμηνείας της επιστημονικοτεχνικής επανάστασης: της ενδοσυστημικής τεχνοφοβικής (π.χ. Rifkin) και της αντισυστημικής τεχνοουτοπικής (π.χ. Hardt-Negri.)

Περιορισμένες δυνατότητες

Δεν πρέπει πάντως να παροράται το γεγονός ότι το εργατικό δίκαιο, καθώς σε κοινωνιολογικό-πραγματολογικό επίπεδο αποτελεί εξαρτημένη μεταβλητή της οργάνωσης του τρόπου παραγωγής και του κυρίαρχου οικονομικού (καπιταλιστικού) συστήματος γενικότερα, αντανακλά βασικά τους αντικειμενικούς και υποκειμενικούς όρους λειτουργίας και αναπαραγωγής του στη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία.

Αυτό σημαίνει ειδικότερα ότι σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, ιδίως δομικού χαρακτήρα, η σύμφυτη με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής τάση αύξησης της παραγωγικότητας σε βάρος του κόστους εργασίας (στην καλύτερη περίπτωση διατηρείται σταθερό) ενισχύεται. Έτσι απορυθμίζει, πέραν του μισθολογικού status, ολόκληρο το φάσμα θεσμικής προστασίας των σχέσεων εργασίας.

Στην παρούσα συγκυρία της υποβόσκουσας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της ΕΕ των πλειόνων ταχυτήτων, αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι δυνατότητες δικαιοπολιτικής αντιμετώπισης των ζητημάτων, που προκαλούνται από την ψηφιακή επανάσταση και την ρομποτική τεχνολογία, να φαίνονται περιορισμένες. Ωστόσο, υπάρχει ανάγκη αποτροπής περαιτέρω όξυνσης της κρίσης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που φαίνεται να έχει φθάσει σε οριακό σημείο.

Πέραν της ανάσχεσης του κύματος αυτοματοποίησης και του εξορθολογισμού της σχέσης ανθρώπου-μηχανής, επιβάλλει και μία στοιχειώδη δικαιοπολιτική αντιμετώπιση των καινοφανών ζητημάτων, που οι νέες τεχνολογίες προκαλούν στο συναλλακτικό και εργασιακό βίο. Ενδεικτικό των σχετικών ζυμώσεων και προτάσεων είναι το από 16 Φεβρουαρίου 2017 ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, που περιλαμβάνει προτάσεις προς την Επιτροπή για αστικοδικαιϊκές ρυθμίσεις στο χώρο της ρομποτικής.

Σε οριακό σημείο

Σ’ έναν κόσμο όπου η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, παρά την έντονη πολλαπλή αμφισβήτησή της, εξακολουθεί να διατηρεί την ηγεμονική θέση, όπου η δυναμική απορρύθμισης των σχέσεων εργασίας και οι πολιτικές λιτότητας δεν περιορίζονται στις αδύνατες οικονομικά χώρες, μνημονιοκρατούμενες ή όχι, αλλά αποτελούν ενδημικό στοιχείο των αναπτυγμένων οικονομικά αστικών δημοκρατιών της Δύσης, όπου η σχέση έντασης αγορών και δημοκρατίας έχει φθάσει σε οριακό σημείο, όπου η ανισοκατανομή του κοινωνικού πλούτου τείνει να γίνει εκρηκτική, το εργατικό δίκαιο βρίσκεται ενώπιον νέων υπαρξιακών προκλήσεων.

Τούτο δε καθώς η τάση εξασθένησης της θεμελιακής αρχής της προστασίας του εργαζόμενου που αποτελεί τον σκληρό γενετικό, αξιακό και δογματικό πυρήνα του εργατικού δικαίου, απειλείται με εξαΰλωση από την παρέμβαση των υπερσύγχρονων τεχνολογιών. Βεβαίως, επειδή η υπαρξιακά αναγκαία για τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής άντληση υπεραξίας προϋποθέτει εμπλοκή της ζωντανής εργασίας στην παραγωγική διαδικασία, η παρατηρούμενη τάση αύξησης της τεχνολογικής ανεργίας δεν μπορεί παρά να αναχαιτιστεί.

Άλλωστε η παγκόσμια αποτύπωση της μισθωτής εργασίας δείχνει αύξηση και όχι μείωσή της. Η ανάσχεση αυτή βεβαίως θα λαμβάνει χώρα σε βάρος της προστασίας της εργασίας, πράγμα που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη μέσω της παρέμβασης των νέων τεχνολογιών. Ανεξαρτήτως, ωστόσο, από το γεγονός ότι η εξάλειψη των φαινομένων της εκμετάλλευσης, της απαξίωσης και της αλλοτρίωσης της εργασίας συνδέεται με την υπέρβαση του οικονομικού καθεστώτος που την γεννά, την εκτρέφει και την αναπαράγει, το δίκαιο στο πλαίσιο, που ακόμη η τραυματισμένη αστική δημοκρατία του επιτρέπει, οφείλει να θέσει φραγμό στην προϊούσα απορρύθμιση των σχέσεων εργασίας.

Στην πρώτη γραμμή της ανάγκης δικαιοπολιτικής παρέμβασης περιλαμβάνονται το δίκαιο του χρόνου εργασίας και της άδειας αναψυχής, η αντιμετώπιση του crowdworking και της ψηφιακής κινητής εργασίας γενικότερα, το δίκαιο της προστασίας του εργαζόμενου από τις νέες τεχνολογίες, ιδίως δε της προστασίας των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων του εντός και εκτός της εργασίας, το δίκαιο της συμμετοχής των εργαζομένων στις εκμεταλλεύσεις και το δίκαιο της συλλογικής αυτονομίας.

Ωστόσο, πέραν των ζητημάτων αυτών, στο στόχαστρο της δικαιοπολιτικής συζήτησης βρίσκονται, ιδιαιτέρως τα τελευταία χρόνια, και τα πρωτόγνωρα όσο και κρίσιμα νομικά και ηθικά ζητήματα, που γεννιούνται από την παρέμβαση της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης στις σχέσεις εργασίας και τις συναλλακτικές σχέσεις γενικότερα.

Αναλυτικότερα στο υπό έκδοση βιβλίο του συγγραφέα «Το εργατικό δίκαιο στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Ψηφιοποίηση, ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη».


Ο Δημήτρης Τραυλός-Tζανετάτος είναι καθηγητής Εργατικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στον ευρύτερο κύκλο των κοινωνικών επιστημών (νομικά, πολιτειολογία, κοινωνιολογία, ψυχολογία και φιλοσοφία) στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, όπου και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα. Είναι συγγραφέας μεγάλου αριθμού βιβλίων και μελετών.

 30 Ιανουαρίου 2019 
              ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ           



1.
Η 4η βιομηχανική επανάσταση ως παράμετρος του γεωπολιτικού ρόλου της χώρας και της ανάσχεσης του brain drain. 

 Ο πρωτοφανής τεχνολογικός μετασχηματισμός, ο οποίος εξελίσσεται και μάλιστα με εκθετικό ρυθμό, δεν είναι άσχετος από τις γεωπολιτικές υποθέσεις του σύγχρονου κόσμου.  Η τεχνολογία ανέκαθεν αποτελούσε κύριο συντελεστή διαμόρφωσης της ισχύος μιας χώρας.  

Οι τρεις πρώτες βιομηχανικές επαναστάσεις έθεσαν το σκηνικό και μοιάζουν να προετοίμασαν τον κόσμο για την είσοδό του στη σημερινή τέταρτη βιομηχανική επανάσταση.  Η πρώτη συντελέστηκε τον 18ο αιώνα, με την αξιοποίηση της ισχύος του νερού και του ατμού στις μεταφορές και τη  μηχανοποίηση της διαδικασίας παραγωγής. Η δεύτερη βασίστηκε στην ηλεκτρική ενέργεια και σε μια σειρά σημαντικών εφευρέσεων από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Η τρίτη ήρθε από το τέλος της δεκαετίας του 1960, με την  εμφάνιση και τη βαθμιαία συστηματοποίηση της χρήσης υπολογιστών και δικτύων.

 Στην εποχή μας, τρεις αλληλένδετοι παράγοντες, η καινοτομία, η γνώση και η ανταγωνιστικότητα, καθορίζουν όλο και περισσότερο την ασφάλεια και την ευημερία των κρατών. Τα σύγχρονα κράτη αντιλαμβάνονται ότι η πρωτοπορία στις καινοτομίες υψηλής τεχνολογίας μεταφράζεται σε οικονομική και στρατιωτική δύναμη, και κατά συνέπεια σε γεωπολιτικό πλεονέκτημα. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ δεκαετίες μετά τον Β’ΠΠ επένδυσαν δισεκατομμύρια δολάρια στην εργαστηριακή έρευνα, με γνώμονα την επίτευξη του στρατηγικού τους σχεδιασμού, που δεν ήταν άλλος από την κυριαρχία τους στον κόσμο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η αμυντική βιομηχανία αποτέλεσε το εφαλτήριο του οικονομικού θαύματος των ΗΠΑ, οι τεχνολογικές εφευρέσεις με αφετηρία τις στρατιωτικές ανάγκες διαχέονταν, στην συνέχεια, στους υπόλοιπους τομείς της βιομηχανίας, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τις μηχανές εσωτερικής καύσης, την πληροφορική, τους δορυφόρους κλπ…

Tα πρώτα μηχανικά όπλα, τα πυροβόλα, τα αεροπλάνα, τα δηλητηριώδη αέρια και τα πυρηνικά όπλα, αποτελούν ένα μικρό κλάσμα του φάσματος  των σύγχρονων πολεμικών εφευρέσεων. Τα αποτελέσματα της  έρευνας που συνεχώς αναφύονται από την πρόοδο της νανοτεχνολογίας, της βιοτεχνολογίας, του κυβερνοπολέμου, της τεχνητής νοημοσύνης, των αλγορίθμων, της ρομποτικής, της τρισδιάστατης εκτύπωσης, των κβαντικών υπολογιστών, των μεγάλων δεδομένων κλπ…  μεταβάλλουν άρδην τη μορφή του πολέμου.

Οι χώρες οι οποίες έχουν την ικανότητα να παράγουν ή να προσελκύουν νέους κυρίως ανθρώπους, με ταλέντο και γνώση, όπως επιστήμονες, μηχανικούς, ερευνητές και επιχειρηματίες, και να παρέχουν σ΄ αυτούς τα κατάλληλα εργαλεία σ΄ ένα ανάλογα διαμορφωμένο επιχειρηματικό περιβάλλον με υψηλή ανταγωνιστικότητα, είναι οι χώρες που πρωτοστατούν ή θα πρωτοστατήσουν στις καινοτομίες. Μεταξύ των πιο καινοτόμων χωρών του κόσμου ανακύπτει μια πολιτισμική συναίνεση σε ό,τι αφορά  τους τρόπους ενίσχυσης του κρισιμότερου παραγωγικού τους πόρου, των ανθρώπων τους, και δεν υπάρχει σημαντικότερη ένδειξη του καινοτομικού χαρακτήρα μιας κουλτούρας από τη μόρφωση και την αξιοποίηση των νέων ανθρώπων.

 Οι ΗΠΑ και η Κίνα, με την Ιαπωνία και την Γερμανία να ακολουθούν,  προηγούνται σε απόλυτους αριθμούς στις επενδύσεις, στον τομέα της  Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D), ενώ η Ν. Κορέα και το Ισραήλ αποτελούν τις χώρες που διαθέτουν τα υψηλότερα ποσοστά (4,3 %) του ΑΕΠ τους στον τομέα αυτό. Στη  Ρωσία το R&D είναι στραμμένο κατά κύριο λόγο στις ανάγκες της αμυντικής βιομηχανίας. Στην Τουρκία, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, παρατηρείται έκρηξη στην έρευνα  και στην ανάπτυξη της πολεμικής βιομηχανίας. Ο κόσμος μοιάζει να βγήκε από τον Ψυχρό Πόλεμο, για να μπει στην εξίσου ανταγωνιστική ψηφιακή εποχή.  

Η Ελλάδα βιώνει την 7η οικονομική χρεοκοπία στην σύγχρονη  ιστορία της, ανεξάρτητα από τις πολιτικές ερμηνείες που αποδίδονται σ΄αυτήν. Οι πέντε πρώτες συνδέονται και με τις υψηλές αμυντικές δαπάνες της εκάστοτε αμέσως προηγούμενης σχετικής περιόδου, με εξαίρεση την έκτη που αποτέλεσε η οικονομική κατάρρευση μετά το Β’ΠΠ.     

Εστιάζοντας την οπτική μας στην σημερινή πραγματικότητα, διαπιστώνουμε ότι η κρατική πολεμική βιομηχανία είναι σχεδόν απαξιωμένη. Tα χρόνια πριν από την κρίση βρισκόμασταν στις υψηλότερες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης στις εισαγωγές αμυντικού υλικού. Το 2017, μολονότι η χώρα διένυε τον 8ο  χρόνο της  συνεχιζόμενης σύγχρονης οικονομικής κρίσης της, δαπανήθηκαν 2,4 % του ΑΕΠ, δηλαδή 5,8 δισεκατομμύρια δολάρια, για αμυντικούς σκοπούς και το ποσοστό αυτό ήταν το  δεύτερο υψηλότερο στο ΝΑΤΟ, μετά τις ΗΠΑ.

Η Ελλάδα πρέπει να επανεξετάσει σοβαρά την αμυντική της βιομηχανία και να επανεπενδύσει χωρίς τα λάθη του παρελθόντος. Η σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με την εκπαιδευτική κοινότητα αποτελεί αδήριτη και επιτακτική ανάγκη. Η πρακτική αυτή είναι εμπεδωμένη στον ανεπτυγμένο κόσμο ήδη από την πρώτη βιομηχανική επανάσταση. Η επένδυση στην καινοτομία και την παραγωγή σύγχρονων τεχνολογιών μπορεί να αποδειχθεί πολλαπλά ωφέλιμη για την χώρα, αφού πέραν της εμπορικής και της στρατιωτικής της διάστασης, η δημιουργία θέσεων εργασίας θα συμβάλει στον περιορισμό του brain drain και, ακόμα περισσότερο, μπορεί να αποτελέσει ισχυρό κίνητρο για τον  επαναπατρισμό πολύτιμου επιστημονικού δυναμικού που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον τόπο.  

Οι βιομηχανίες του μέλλοντος αφενός δημιουργούνται εντός της τρέχουσας γεωπολιτικής διάρθρωσης και αφετέρου θα τη μετασχηματίσουν, εξαιτίας του γεγονότος ότι η συμμετοχή στην ψηφιακή εποχή αποδεικνύεται ενθαρρυντική για την συμμετοχή και μικρότερων κρατών.  

Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη δύνανται να εξελίσσονται συνεχώς και να έχουν δυνατότητες τόσο κρυφής παρατήρησης, όσο και προσβολής εχθρικών στόχων. Η υπολογιστική και η ψηφιακή αποθήκευση μεγάλων δεδομένων αποτελεί εξαιρετικά οικονομική, αποτελεσματική και αναλυτική λύση, για την ορθή κατανομή των δυνάμεων σε τόπο και χρόνο. Ο κυβερνοπόλεμος συνιστά  τη σημαντικότερη εξέλιξη στον χώρο των πολεμικών επιχειρήσεων από την οπλοποίηση του σχάσιμου υλικού και έχει δημιουργήσει μια σφαίρα συγκρούσεων μεταξύ κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και ΕΔ, όπου δεν υπάρχουν ευρέως αποδεκτά πρότυπα και κανόνες, παρέχοντας την δυνατότητα αποδιοργάνωσης του ανταγωνιστή ή του αντιπάλου. Η ανάπτυξη ακόμα της τρισδιάστατης εκτύπωσης θα απέδιδε σημαντικά στον εκσυγχρονισμό της υποστήριξης, όπως επίσης και οι μεταφορές με drones.  Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν ήδη στον ανεπτυγμένο κόσμο, στην Ελλάδα  ο μέσος  κρατικός υπάλληλος θεωρεί τους Η/Υ ως εξέλιξη των γραφομηχανών, χωρίς να έχει ακόμα συνειδητοποιήσει τις υπολογιστικές τους δυνατότητες, αγνοώντας ακόμα και αυτήν την ετυμολογία του όρου.  

Ίσως για πρώτη φορά τα τελευταία εκατό χρόνια η Ελλάδα αποτελεί τον μοναδικό ασφαλή κρίκο που συνδέει τη Δύση με την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Το συγκριτικό αυτό πλεονέκτημα δεν αρκεί από μόνο του να αντιμετωπίσει τις τουρκικές απειλές, χωρίς ισχυρή αποτρεπτική δύναμη. Η χώρα για να έχει γεωπολιτικό ρόλο, χρειάζεται βιώσιμη και παραγωγική οικονομία, καθώς επίσης και καλά εξοπλισμένες και μη εξαρτώμενες ΕΔ. Ακόμα και στην ευνοϊκότερη αλλά μάλλον απίθανη εξέλιξη, της μη παραβίασης και της ολοκλήρωσης του ενεργειακού δικτύου(οικόπεδα άντλησης και ροή αγωγών) εντός των ορίων του ελληνισμού, με την Τουρκία να μένει εκτός ενεργειακού παιχνιδιού, ο εξ ανατολών κίνδυνος δεν θα πάψει να υφίσταται, αφού ο αναθεωρητισμός της γείτονος εδράζεται σε ισχυρές ιστορικές και κοινωνικές αφετηρίες. 

Τα εξοπλιστικά προγράμματα της Τουρκίας, τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη, ακόμα και αν σκάσει η βόμβα της τουρκικής οικονομίας, θα εξακολουθήσουν να αποδίδουν για τα επόμενα  χρόνια. Αν δε προσθέσει στην πολεμική της φαρέτρα τα F-35 και τους Patriot, ή και  τους S-400, τότε οι τουρκικές δυνάμεις θα αποκτήσουν για πρώτη φορά υπεροχή έναντι των ελληνικών.

 Δυστυχώς η σπίθα του Καζαντζάκη δεν αρκεί από μόνη της, για να αντιμετωπισθούν οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Στο δημόσιο λόγο κυριαρχεί η άποψη της άμεσης ενίσχυσης του εθνικού οπλοστασίου, επιτακτικότερη είναι όμως η ανάγκη επένδυσης στην καινοτομία, ως της αποφασιστικότερης διαρκούς απάντησης στις επερχόμενες τεκτονικές γεωπολιτικά εξελίξεις της ευρύτερης περιοχής.

Δεν υπάρχει άλλος χρόνος για χάσιμο, ούτε η οικονομική δυνατότητα για συνεχόμενες προμήθειες αμυντικού υλικού με αιματηρή εκροή συναλλάγματος. Το πολιτικό προσωπικό της χώρας οφείλει να δει την αλήθεια κατάματα, να αντιστοιχηθεί με τις ανάγκες των καιρών, να πάρει κρίσιμες αποφάσεις για την ανάταξη της εθνικής οικονομίας και των ΕΔ, με τη χάραξη σύγχρονης και πολύπλευρης εθνικής στρατηγικής, για τη διασφάλιση της ειρήνης, την  προάσπιση της εθνικής ακεραιότητας και τη διεύρυνση της ελληνικής δημοκρατίας.    

Του Γιώργου Μουρουζίδη, 
ταξίαρχου ε.α.

8/1/2019

  Sophia, a robot integrating the latest technologies and artificial intelligence developed by Hanson Robotics is pictured during a presentation at the “AI for Good” Global Summit at the International Telecommunication Union (ITU) in Geneva, Switzerland June 7, 2017. Πηγή της εικόνας:http://www.aei.org/publication/how-artificial-intelligence-will-impact-human-well-being/

  2.
Πώς η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει 
την ανθρώπινη ευημερία.

 Το ερώτημα του πώς η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) θα επηρεάσει την ανθρώπινη ευημερία μοιάζει με το ψυχολογικό τεστ κηλίδων μελάνης Rorschach - η απάντηση που θα πάρετε εξαρτάται από το ποιον θα ρωτήσετε. Για κάποιους, η έλευση “έξυπνων” μηχανών προμηνύει ένα μέλλον καλύτερων συνθηκών ζωής και αφάνταστων δυνατοτήτων ανθρώπινης ευημερίας.

Άλλοι, μας βοηθούν να δούμε την σκοτεινή πλευρά. Χωρίς να αναπαράγουν πλήρως την εικόνα που περιγράφει η ταινία Terminator, κάποιοι από τους πιο ενημερωμένους ανθρώπους στον τομέα της ΑΙ προβλέπουν έναν οικονομικό μετασχηματισμό που απειλεί την κοινωνική συνοχή καθώς η ανθρώπινη - πνευματική και σωματική - εργασία θα γίνει αργή, παρωχημένη και θα αποκτήσει χαρακτηριστικά χειροτέχνη για να αντικατασταθεί εντέλει από την απεριόριστη ενέργεια, τον δυναμισμό και την εκρηκτική παραγωγικότητα ενός κόσμου που θα διέπεται από αλγορίθμους.

Δύο πρόσφατα βιβλία, το Work in the Age of Robots (Η εργασία την εποχή των ρομπότ - Encounter Books, 2018) από τον Mark Mills του Manhattan Institute, και το AI Superpowers: China, Silicon Valley and the New World Order (Οι υπερδυνάμεις της ΑΙ: η Κίνα, η Silicon Valley και η νέα τάξη πραγμάτων - Houghton Mifflin Harcourt, 2018) του πρώην επικεφαλή της Google China, Kai-Fu Lee αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα των δύο αυτών πόλων.

Για τον Μιλς, η υποτιθέμενη απειλή της ΑΙ στην ανθρώπινη εργασία είναι το ίδιο μακροοικονομικό σφάλμα που ζούμε ξανά και ξανά από την εποχή της διακυβέρνησης Κένεντι: βλέπουμε τον αυτοματισμό να καταστρέφει θέσεις εργασίας, αλλά δεν μπορούμε ακόμη να διακρίνουμε την οικονομική ζήτηση και τις θέσεις εργασίας που θα δημιουργήσει.

Για τον Λη, αυτό το κεφάλαιο της καινοτομίας είναι πολύ διαφορετικό. Η ΑΙ μοιάζει με την εισαγωγή του ηλεκτρισμού, μια “ριζοσπαστική τεχνολογία που εφόσον κατακτηθεί μπορεί να εφαρμοστεί με επαναστατικό τρόπο σε δεκάδες διαφορετικούς παραγωγικούς τομείς” τόσο γρήγορα και τόσο ανατρεπτικά που θα έχει ως αποτέλεσμα μαζικές οικονομικές λάθος κατανομές πόρων, και θα υπονομεύσει την ικανότητα προσαρμογής των ατόμων και των κοινωνιών. Ο Μιλς περιγράφει μια ρόδινη εικόνα - ο Λη μια εικόνα αίματος.

Το επιχείρημα του Λη έχει τις ρίζες του στην καριέρα του ως αρχιτέκτονα και θεμελιωτή της σύγχρονης κινεζικής οικονομίας, την επιστασία του στην αποτυχημένη προσπάθεια εισόδου της Google στην κινεζική αγορά και - παραδόξως - στη μάχη του με το λύμφωμα.

Σύμφωνα με την περιγραφή του, η κινεζική οικονομία έχει οικοδομηθεί σ’ αυτό που ο ίδιος αποκαλεί κατ’ ευφημισμό “μίμηση” - και που στη Δύση είναι γνωστό ως “κλοπή” - της τεχνολογίας κυρίως από τους καινοτόμους της Βόρειας Αμερικής.

Αυτή η τεχνολογία υφίσταται ενσωμάτωση και τροποποιήσεις υπό την πίεση μιας ανελέητης επιχειρηματικής κουλτούρας που χαρακτηρίζεται από ανταγωνισμό ραγδαίων κύλων και ανάπτυξη. Η Κίνα έχει πάρει αυτό που χρειάζεται από τη Δύση και τώρα κάνει το άλμα προς τα εμπρός εφαρμόζοντας αυτή την τεχνολογία σε προϊόντα όπως το WeChat, μια εφαρμογή “ελβετικό σουγιά” που συνδυάζει την κοινωνική δικτύωση με οτιδήποτε άλλο από τα ψώνια στο παντοπωλείο μέχρι το κλείσιμο ραντεβού με γιατρό και την αγορά αεροπορικών εισιτηρίων.

Ο Λη προβλέπει ότι οι κινεζικές φήμες διαθέτοντας ωκεανούς δεδομένων (ο ίδιος αποκαλεί την Κίνα “Σαουδική Αραβία της πληροφορίας των καταναλωτών) θα συγκεντρώσει περισσότερη από την μισή προβλεπόμενη αύξηση ύψους 15 τρις δολαρίων του παγκόσμιου ΑΕΠ που θα παραγάγει η ΑΙ.

Στον κόσμο που διαβλέπει ο Λη, το χρήμα που θα παραχθεί από τις καινοτομίες της ΑΙ δεν θα οδηγήσει στη βελτίωση των συνθηκών ζωής, αλλά και σε μια οικονομική και εργασιακή δυστοπία. Τεράστιος πλούτος θα συγκεντρωθεί στα χέρια ενός μικρού αριθμού πρώιμων επενδυτών και προγραμματιστών στο πεδίο της ΑΙ, ενώ η υπόλοιπη ανθρωπότητα με δυσκολία θα αποκομίζει τα προς το ζην, κάνοντας δουλειές που θα απαιτούν υπερβολική χειρωνακτική δεξιότητα ώστε να επιτελούνται από ρομπότ.

Κατά τη θεώρηση του Λη, η ΑΙ είναι μια τεχνολογία γενικής χρήσης, όπως οι ατμομηχανές, που αναμορφώνει το σύνολο της παραγωγής. Σε αντίθεση με τη Βιομηχανική Επανάσταση, όπου η εισαγωγή βιομηχανικής κλίμακας μύλων παρείχε απασχόληση σε εκατομμύρια ενώ εξάλειψε τις θέσεις εργασίας μιας χούφτας συγκριτικά μικρής κλίμακας βιοτεχνών υφαντών, η ΑΙ θα κάνει το αντίθετο.

Αντί να σπάει τη δουλειά σε διαδικασίες γραμμής συναρμολόγησης που απαιτούν περισσότερους εργάτες, η ΑΙ εξαλείφει θέσεις εργασίας συγκεντρώνοντάς την στα χέρια λίγων εργαζομένων τεχνολογίας με υψηλή εξειδίκευση που διαχειρίζονται συστήματα που διέπονται από αλγορίθμους. Είναι σαν να καταργούμε εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας εξειδικευμένων φοροτεχνικών και τους αντικαθιστούμε με την ουσιαστικά απεριόριστη ισχύ του διαδικτυακού προγράμματος Turbo Tax.

Με άλλα λόγια, η ΑΙ βάζει στο στόχαστρο τους εργάτες γνώσης που κάνουν επαναληπτική εργασία “γραμμής συναρμολόγησης” που αφορά πληροφορίες, οι οποίοι αποτελούν μεγάλο μέρος των καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας μεσαίας εξειδίκευσης. Τα ρομπότ έρχονται να αντικαταστήσουν τους εργοστασιακούς εργάτες και τους επαγγελματίες της οικονομίας της πληροφορίας.

Για τον Μιλς, το σενάριο του Λη συνιστά ενισχυμένο Λουδιτισμό. Κάθε άνθρωπος, υποστηρίζει, διαθέτει περίπου ένα εκατομμύριο ώρες ζωής κατά μέσο όρο. Η ιστορία της ανθρώπινης προόδου συνίσταται στο να βρίσκουμε πώς θα αντικαθιστούμε την ανθρώπινη εργασία από τις μηχανές και να μειώνουμε έτσι την ανάγκη για εργασία αυξάνοντας την παραγωγικότητα, τον πλούτο και την ευημερία.

Υπ’ αυτό το πρίσμα, η οικονομική ανάπτυξη επικεντρώνεται στην παραγωγή, αλλά πλαισιώνεται, όπως συμβαίνει από την αυγή της νεωτερικότητας, από μια πολύ μεγαλύτερη οικονομία υπηρεσιών. Η ζήτηση για νέα και ήδη υφιστάμενα προϊόντα δεν έχει καν πλησιάσει στα όριά της. Στον αναπτυγμένο κόσμο αντιστοιχούν 700 αυτοκίνητα για κάθε 1000 άτομα.

Στον αναπτυσσόμενο κόσμο αντιστοιχούν κάποιες εκατοντάδες άνθρωποι για κάθε αυτοκίνητο. Αν η ΑΙ ενισχύσει την παραγωγικότητα και μειώσει τις τιμές των τελικών προϊόντων, τότε η ζήτηση θα αυξηθεί και μαζί μ’ αυτήν θα αυξηθεί και η συνολική απασχόληση που απαιτείται για την παροχή πρώτων υλών, την παραγωγή προϊόντων, τη διανομή, των πώληση και το σέρβις των αγαθών.

Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο συγκλίνουν εν μέρει οι οπτικές των Λη και Μιλς. Ό,τι κι αν είναι η ΑΙ, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τα ανθρώπινα όντα από το επίκεντρο της οικονομικής ζωής. Ο Λη το έμαθε αυτό κατά τη διάρκεια της μάχης του με τον καρκίνο.

Μηχανές διέγνωσαν την ασθένειά του και ο ίδιος είχε τη δυνατότητα να επωφεληθεί από τα καλύτερα φάρμακα και ιατρικά πρωτόκολλα. Αλλά ήταν η οικογένειά του, την οποία λέει ότι παραμέλησε κατά τη διάρκεια της καριέρας του που τον βοήθησε να ολοκληρώσει τη θεραπεία του.

Επικεντρώθηκαν απίστευτα στις ανάγκες του - παρατηρώντας μέχρι και τις αντιδράσεις του στο φαγητό που ετοίμαζαν ώστε να προσαρμόσουν ανάλογα τα μπαχαρικά για να μειώσουν τη ναυτία του - κάτι που μια μηχανή δεν θα μπορούσε ποτέ να κάνει.

Το συμπέρασμα του Λη είναι ότι μπορούμε να απασχολήσουμε όσους μπορεί να έχουν δουλέψει σε εργοστάσια και δουλειές γραφείου σε θέσεις εργασίας που αφορούν την εκπαίδευση και την φροντίδα. Κρατικές επιδοτήσεις από φόρους στο παλιρροιακό κύμα του πλούτου που θα παράγει η ΑΙ μπορούν να αυξήσουν τις αμοιβαίες αυτών των θέσεων εργασίας σε ένα σεβαστό επίπεδο.

Ομοίως, ο Μιλς επισημαίνει πως είναι παράλογο να υποθέτουμε ότι οι μηχανές, όσο κι αν αναπτυχθούν, θα μπορέσουν ποτέ να αντικαταστήσουν τους ανθρώπους. Μια εσωτερική μελέτη της Google κατέγραψε έξι δεξιότητες που τα διευθυντικά στελέχη θεωρούν απαραίτητα για μια πρόσληψη. Στην κορυφή ήταν η επικοινωνία, η συνεργασία και η κριτική σκέψη - πολύ ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Στον πάτο ήταν τα πτυχία στην σκληρή επιστήμη.

Το ανθρώπινο στοιχείο που τονίζουν τόσο ο Λη όσο και ο Μιλς είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο έχει οικοδομηθεί το μέλλον της οικονομίας, ανεξάρτητα από το ποια από τις δύο θεωρήσεις θα αποδειχθεί εντέλει η πιο ακριβής. Ο εφιάλτης επιστημονικής φαντασίας μιας γενικής τεχνητής νοημοσύνης που θα μπορεί να αναπαράγει ή να μιμείται την ανθρώπινη συμπεριφορά είναι μια χίμαιρα.

Οι αλγόριθμοι λειτουργούν σε στενά και καλώς καθορισμένα πλαίσια έργου. Ο ανθρώπινος νους μοιάζει με έναν άπειρο αριθμό πολύ περίπλοκων και τέλεια συγχρονισμένων και συντονισμένων αλγορίθμων που έχουν κατασκευαστεί, πρώτα και κύρια, για να ανταποκρίνονται σε άλλους ανθρώπινους νόες. Αυτή η εγγενής ανθρώπινη κοινωνικότητα, στην οποία ο Άνταμ Σμιθ εντόπισε την πηγή και τον σκοπό της ανθρώπινης ζωής, θα διαμορφώσει το μέλλον μας και όχι οι δίαυλοι πυριτίου των εκπληκτικών μας υπολογιστικών μηχανών. 

Του Brent Orrell*

*Ο Brent Orrell είναι στέλεχος του American Enterprise Institute και έχει εργαστεί στο παρελθόν σε φορείς της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας των ΗΠΑ.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Οκτωβρίου και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.

17/10/2018


 3.
Το μέλλον είναι λαμπρό αλλά πρώτα
 θα γίνει χειρότερο από το παρόν.

 Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, η Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση έφερε την μηχανοποίηση της παραγωγής και τον εξηλεκτρισμό, ενώ δημιούργησε εκατομμύρια ανέργους παγκοσμίως κατά την μετάβαση από την αγροτική οικονομία στην βιομηχανική με την απώλεια πολλών εκατομμυρίων θέσεων εργασίας που απλά καταργήθηκαν από την αντικατάσταση τους από τις μηχανές.

Το ταπεινό τρακτέρ/θεριζοαλωνιστική μηχανή ίσως είναι υπεύθυνη για την απώλεια περισσότερων θέσεων εργασίας από οποιαδήποτε άλλη μηχανή ως σήμερα.

Τα τρένα ένωσαν ηπείρους και ο τηλέγραφος εκμηδένισε το χρόνο επικοινωνίας. Οι πετρελαιομηχανές αντικατέστησαν εκατομμύρια χειρωνάκτες. Η πρώην αγροτιά μετατράπηκε σε εργατική τάξη και δημιουργήθηκαν πόλεις μεγέθους 1.000.000 κατοίκων και πάνω.

Έτσι δημιουργήθηκε ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην οικονομική ευμάρεια όσων βρέθηκαν επάνω στο κύμα της εκβιομηχάνισης και την φτωχοποίηση όσων βρέθηκαν από κάτω του. Το χάσμα αυτό απετέλεσε και το έναυσμα για τον παγκόσμιο πόλεμο που ξεκίνησε το 1910 και ολοκληρώθηκε το 1945.

Η συστημική λύση της αποφυγής μελλοντικών τόσο σημαντικών αποκλίσεων στην οικονομική ισχύ λίγων και την φτώχεια των πολλών αποφασίστηκε στο Bretton Woods το 1944. Αυτή η λύση δεν ήταν άλλη από την δημιουργία νομισματικών εργαλείων για αναδιανομή πλούτου από λίγους προς πολλούς μέσω νομισματικών υποτιμήσεων και κρατικού δανεισμού (δλδ εκτύπωση φρέσκου χρήματος από την κεντρική τράπεζα που το έδινε σε μια ενδιάμεση τράπεζα για να δανείζει το κράτος επιστρέφοντας στην πρώτη τον τίτλο του δανείου ως ενέχυρο), ενώ επίσης χρησιμοποιήθηκε ο πληθωρισμός για την απομείωση της συσσωρευμένης αξίας που συγκεντρωνόταν πάντοτε στα χέρια λίγων οι οποίοι κατείχαν επαρκή κεφαλαιακή βάση για να το κάνουν, και ενίοτε και οι κρατικοποιήσεις βιομηχανιών και η επιβολή διάσπασης μονοπωλίων και επιχειρηματικών κολοσσών.

Αυτή η λύση συνέχισε να λειτουργεί ως και σήμερα όπου οι κυβερνήσεις κρατών αποφεύγουν την έκρηξη της φούσκας του παγκόσμιου κρατικού δανεισμού μειώνοντας τα επιτόκια και πληθωριζοντας τα χρέη με ανάπτυξη σε ταχύτερο ρυθμό από τα επιτόκια.

Όμως τα χαμηλά επιτόκια ευνοούν την υπερσυγκέντρωση πλούτου παρά το γεγονός ότι επίσης ευνοούν και την έξοδο από την ακραία φτώχεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως.

Η διαφορά τώρα όμως είναι ότι βρισκόμαστε στο σημείο ωρίμανσης της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης που ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘80 (αυτής της πληροφορικής και του Διαδικτύου) και κατά τα φαινόμενα φτάνουμε στο σημείο όπου παρά το γεγονός ότι έχει μειωθεί κατακόρυφα η ακραία φτώχεια στον πλανήτη και σχεδόν έχει εξαλειφθεί, ποτέ δεν ήταν τόσο μεγάλη η απόσταση ανάμεσα στους έχοντες και στους μη έχοντες.

Την τελευταία φορά που συνέβη αυτό έγιναν μια σειρά από οικονομικες κρίσεις, δυο παγκόσμιοι πόλεμοι, διαλύθηκαν τρεις αυτοκρατορίες και άλλαξε ο τρόπος λειτουργίας του «συστήματος» με την υιοθέτηση των Κεντρικών Τραπεζών και την εγκατάλειψη του χρυσού ως αποθηκευτικό μέσον του πλούτου.

Στην ωρίμανση της 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης (ή την 4η Β.Ε. για κάποιους), είμαστε προ των πυλών της καταστροφής/διαγραφής εκατοντάδων εκατομμυρίων θέσεων εργασίας blue collar από την Τεχνητή Νοημοσύνη στην απλούστερη μορφή της (Artificial Narrow Intelligence) ενώ ο επόμενος σταθμός, η Artificial General Intelligence, θα διαγράψει εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας white collar.

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν αυτό που ονομάζεται από πολλούς «αύξηση του λαϊκισμού» στον κόσμο (και είναι επί της ουσίας η αντίσταση των κοινωνιών στις παραπάνω αλλαγές που όμως είναι αναπόφευκτες) θα οδηγήσει σε κάποιο πόλεμο, ή αν θα οδηγηθούμε συλλογικά ως ανθρωπότητα σε κάποιο «νέο σύστημα» με μια κάποια λύση που θα επιτρέπει στον συνολικό ανθρώπινο πληθυσμό να διαβιεί πάνω από την φτώχεια, με την αποχρηματοποίηση των βασικών αναγκών του ανθρώπου και την θεσμοθέτηση του «καθολικού ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος» για όλους τους ανθρώπους και την προαιρετικοποίηση της εργασίας, σε έναν καινούργιο κόσμο που έρχεται σε λίγες δεκαετίες με ολοένα και λιγότερες θέσεις εργασίας και μεγαλύτερο πληθυσμό.

Θα μπορούσε βέβαια να μην αποφευχθεί κάποιος μελλοντικός πόλεμος όποτε ο πληθυσμός θα προσαρμοστεί προς τα κάτω στον αριθμό των διαθεσίμων θέσεων εργασίας.

Agis Veroutis

9/12/2018

4.
Η ανθρωπότητα στα πρόθυρα 
της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης;

 Η Bιομηχανική Επανάσταση ήταν ένα ιδιαίτερα σύνθετο σύστημα ραγδαίων μεταβολών και ανακατατάξεων – τεχνικών, οικονομικών, κοινωνικών και πνευματικών – οι οποίες οδήγησαν για πρώτη φορά στην εμφάνιση της «εκβιομηχανισμένης» κοινωνίας στη Μεγάλη Βρετανία μεταξύ των ετών 1760 – 1860. Χωρίζεται σε 3 κύριες φάσεις, ενώ ορισμένοι πιστεύουν πως είμαστε στο κατώφλι της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Πρώτη φάση 1780 – 1848

Κατά τον Eric Hobsbawm η πρώτη φάση της Βιομηχανικής Επανάστασης μπορεί να ορισθεί ως η περίοδος ανάμεσα στο 1780 και τη δεκαετία του 1840. Τελειώνει δηλαδή με την κατασκευή των σιδηροδρόμων και της βαριάς βιομηχανίας. 

Δεύτερη Φάση 1850 – 1880 (1918-1945)

Η δεύτερη φάση της Βιομηχανικής Επανάστασης είναι ουσιαστικά αυτή που καθόρισε την οικονομική πραγματικότητα του κόσμου όπως είναι σήμερα και εδραίωσε τον βιομηχανικό καπιταλισμό και τη μαζική παραγωγή. Αυτή η φάση αφορά κυρίως την περίοδο 1850-1880 (μπορεί να επεκταθεί μέχρι το 1914 ή ακόμη και το 1945, οριοθετώντας τον «μακρύ» 19ο αιώνα) και συνδέεται με δημογραφική ανάπτυξη (στις δυτικές τουλάχιστον χώρες), περαιτέρω αστικοποίηση και μεγάλη ανάπτυξη μεταφορών και αγορών καθώς και τη διάσπαση του ατόμου.

Τρίτη φάση 1945 – σήμερα

Η τρίτη φάση διακρίνεται από την εμφάνιση των υπολογιστών και των μηχανών υψηλής τεχνολογίας. Ουσιαστικά ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’50 με την εμφάνιση των πρώτων υπολογιστών και απογειώθηκε κατά τη δεκαετία του ’90 και έπειτα, με την υπολογιστική δύναμη των Η/Υ να πολλαπλασιάζεται χρόνο με το χρόνο. Η ανθρωπότητα κατακτά το διάστημα και ο πληθυσμός, η αστικοποίηση και η βιομηχανοποίηση εκτινάσσονται.

 Τέταρτη φάση: προσεχές μέλλον

Η απαρχή της τέταρτης φάσης της Βιομηχανικής Επανάστασης, θα συμπέσει, σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, με την ανακάλυψη και την εφαρμογή σε βιομηχανικό επίπεδο, της Τεχνητής Νοημοσύνης. Το μειονέκτημα ωστόσο θα είναι πως οι μηχανές με ΤΝ θα υποκαταστήσουν τους ανθρώπους σε διάφορες εργασίες. 5 εκατομμύρια δουλείες αναμένεται να χαθούν ως το 2018, από τη διεύρυνση της χρήσης των μηχανών. Σταδιακά όμως η κατάσταση θα εξισορροπηθεί. Η BofA, εκτιμά πως η εξέλιξη των μηχανών και των ρομπότ θα αυξήσει τη παραγωγικότητα κατά 30% στο προσεχές μέλλον. 

Μελέτη του Natural Bureau of Economic Research, υποστηρίζει πως σύντομα τα ρομπότ θα έχουν την ικανότητα να κάνουν όλες τις εργασίες που κάνει ο άνθρωπος. Με τη διάδοση της χρήσης τους, όλο και περισσότεροι επιστήμονες θα ασχοληθούν με το γράψιμο κώδικα και το προγραμματισμό. Η υπερπροσφορά θα οδηγήσει σε μείωση των τιμών και τεχνολογική άνθηση. 3 μπορεί να είναι τα πιθανά αποτελέσματα σύμφωνα με τη μελέτη: α) μείωση των ημερομισθίων, β) τεχνολογική έκρηξη που μπορεί να ακολουθηθεί από τεχνολογική κατάρρευση και γ) αυξανόμενη εξάρτηση της παραγωγής σε παλαιότερο λογισμικό. 

Με απλά λόγια, η οικονομία μπορεί να βρεθεί σε δεινή θέση λόγο υπερπροσφοράς προϊόντων και χαμηλής ζήτησης. Από τη μια πλευρά, οι έξυπνες μηχανές θα παράγουν περισσότερα και καλύτερα αγαθά, αλλά οι άνθρωποι, δε θα έχουν τη δυνατότητα να τα αγοράσουν επειδή οι ίδιες μηχανές τους έχουν «κλέψει» τις δουλειές τους.

 Η προειδοποίηση του Στήβεν Χόκινγκ

Ο διάσημος φυσικός, κρούει το κώδωνα του κινδύνου, υποστηρίζοντας ότι η συνεχής ανάπτυξη της ΤΝ χωρίς δικλείδες ασφαλείας, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για το μέλλον της ανθρωπότητας. Από τα πιο »light» σενάρια που αφορούν τη μαζική ανεργία λόγω υποκατάστασης του ανθρώπινου δυναμικού από μηχανές, έως το σοβαρότερο ενδεχόμενο, η ΤΝ να στραφεί ενάντια στο δημιουργό της…

Έλον Μασκ

Η άποψη του Μασκ είναι ότι πρέπει να υπάρξει ρύθμιση της αγοράς τεχνητής νοημοσύνης για να μην επιδοθούν οι ανταγωνιστές σε μια ατέρμονη διαμάχη, χωρίς όρια, κανόνες και ηθικούς φραγμούς. Εμφανίστηκε άλλη μια φορά βέβαιος ότι ο πρώτος τομέας που θα πλήξει η τεχνητή νοημοσύνη είναι αυτός των μεταφορών, όπου όλα, θα γίνονται με ρομπότ. Τα ρομπότ θα κλέψουν πολλές δουλειές, έχει πει κατ’επανάληψη ο Μασκ.

NGA 2017 SUMMER MEETING
 — Introducing the New Chair's Initiative "Ahead of the Curve"

Θάνος Σ. Επαχτίτης

22/11/2017

5.
Η 4η βιομηχανική επανάσταση είναι εδώ

Το είπε προ ημερών ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας: 150 εκατομμύρια άτομα θα χάσουν τη δουλειά τους το 2022, ενώ 300 εκατ. νεοεισερχόμενοι δεν θα βρίσκουν εργασία. Ηδη, το 65% των νέων με πρώτο πτυχίο αναζητεί αντικείμενα απασχόλησης που εκλείπουν. Σήμερα στην Ευρώπη ζητούνται ψηφιακές δεξιότητες από τους 7 στους 10 εργαζομένους. Ενας στους τρεις δεν διαθέτει καμία... Το 2030, με την επέλαση των ρομπότ στην αγορά εργασίας, θα χαθούν 800 εκατ. θέσεις – το 1/5 του σημερινού παγκόσμιου εργατικού δυναμικού.

 Λέγεται ότι η τεχνητή νοημοσύνη εξαλείφει θέσεις χαμηλής ειδίκευσης οδηγώντας σε αδιέξοδο μόνο την κατηγορία εργαζομένων (στη βιομηχανία, μικροηλεκτρονική, ενέργεια, μεταποίηση, εμπόριο, μεταφορές, αποθήκευση...) με μικρές δεξιότητες – στη χαλυβουργία χάθηκε λόγω αυτοματισμού το 75% του ανθρώπινου δυναμικού, στη μεταποίηση το 87%. Και ότι ο πλούτος που θα παραχθεί από την υψηλή παραγωγικότητα των ρομπότ, που «δεν αυθαδιάζουν, δεν αργούν, δεν απεργούν, δεν παίρνουν άδεια, δεν θέτουν ζητήματα διάκρισης φύλου, φυλής ή ηλικίας...», μένουν ανεπηρέαστα από τη βάναυση αμφισημία της ζωής, από ό,τι άλυτο υπάρχει στις ανθρώπινες συγκρούσεις, θα διατεθεί για τη δημιουργία θέσεων υψηλής ειδίκευσης π.χ. σε υπηρεσίες, εκπαίδευση, επικοινωνία, κοινωνική εργασία, φροντίδα ηλικιωμένων, Υγεία. Ωστόσο τα ρομπότ ήδη προσφέρουν αυτοματοποιημένα το 45% των δραστηριοτήτων υπαλλήλων γραφείου. Πείθουν καταναλωτές που αμφιρρέπουν από τον φόβο της συνενοχής με την ψευδαίσθηση, διαγιγνώσκουν ασθένειες, φροντίζουν ηλικιωμένους, χειρουργούν. Το 47% των επαγγελμάτων στις ΗΠΑ θα αυτοματοποιηθεί, λέει το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Διόγκωση της ανεργίας, της σκουριάς που φθείρει ανεπίστρεπτα επάρκειες, όξυνση ανισοτήτων, διεύρυνση περιθωρίου, εκπατρισμός στο πουθενά (ήδη γίνονται προτάσεις –από τον Ελον Μασκ– για ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα σε διεθνές επίπεδο). Σίγουρα νέες θέσεις θα προκύψουν για τους έχοντες τα προσόντα, ενώ μηχανές, συσκευές, αισθητήρες και άνθρωποι θα συν-λειτουργούν. Τα ρομπότ θα εκτελούν ό,τι μέχρι χθες απαιτούσε χρόνο, κόπο, ρίσκο, υψηλή δεξιοτεχνία και θα παίρνουν αυτόματα όλες τις απλές αποφάσεις.

 Η γεωργία οδήγησε στο τέλος της νομαδικής ζωής. Η ανακάλυψη του ατμού έκανε την παραγωγή μηχανική και έφερε την πρώτη βιομηχανική επανάσταση. Επειτα ήρθε ο ηλεκτρισμός, οι γραμμές συναρμολόγησης, η μαζική παραγωγή και η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση. Στην τρίτη, η ηλεκτρονική και η πληροφορική αυτοματοποίησαν την παραγωγή. Η τέταρτη βασίζεται πάνω στην ψηφιακή, στους αλγόριθμους, στο Διαδίκτυο των Πραγμάτων, στα Μεγάλα Δεδομένα, στην ανάλυσή τους σε πραγματικό χρόνο, και ενώνει όλες τις τεχνολογίες, ρομποτική, τεχνητή νοημοσύνη, γενετική, βιοτεχνολογία, μοριακή βιολογία, νανοτεχνολογία, τρισδιάστατη εκτύπωση, κάνοντας δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα σε φυσικό, ψηφιακό, βιολογικό...

 Αν η πρώτη και η δεύτερη, οι ατμομηχανές και οι ηλεκτρικές συσκευές, έσπασαν τα όρια που έθετε στην εργασία η μυϊκή δύναμη του ανθρώπου, η τρίτη και η τέταρτη απογείωσαν τις ισχυρότερες πτυχές της ανθρώπινης φύσης –αντιληπτικότητα, επινοητικότητα, δημιουργικότητα–, έδωσαν τη δυνατότητα επεξεργασίας πρωτοφανούς όγκου ευρημάτων και την εκτέλεση μεγα-υπολογιστικών πράξεων και πολυσύνθετων εντολών, ταχύτατα, σε πολλαπλά πεδία. Αλλαγές που ενδέχεται να πυροδοτήσουν μια εργασιακή επανάσταση πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες, με τη μεταμόρφωση όλου του συστήματος παραγωγής – αλλά και διακυβέρνησης, όλης της γνώριμης πολιτικοκοινωνικής τάξης πραγμάτων. Και παράλληλα να τροποποιήσουν ριζικά τη ζωή και την ταυτότητά μας, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πρόοδο και την ανάπτυξη, την ιδιωτικότητα και την ιδιοκτησία. Να ανυψώσουν την ανθρωπότητα σε μια νέα συνείδηση κοινού πεπρωμένου ή να συντρίψουν υπάρξεις, αξίες, επιτεύγματα.

  ΤΑΣΟΥΛΑ ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ

 http://www.kathimerini.gr/949360/opinion/epikairothta/
politikh/h-4h-viomhxanikh-epanastash-einai-edw

19/2/2018






           ΣΧΕΤΙΚΑ   ΘΕΜΑΤΑ           
Οι ΗΠΑ χάνουν τον πόλεμο της τεχνολογίας με την Κίνα.

Πώς η μικρή Φινλανδία μετατρέπεται στον ηγέτη της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Ερευνητικό κέντρο ανάχωμα στο brain drain.

 Αλγόριθμοι και περιστέρια: Γιατί η τεχνητή νοημοσύνη θα αργήσει να μας αντικαταστήσει.

Οι καινοτομίες που θα φέρουν την επανάσταση στην ιατρική.

Οι Κινέζοι εργάτες που κάνουν τις μηχανές να σκέφτονται πιο έξυπνα.

Η ανθρωποφθόρος μετανεωτερικότητα.

 Μετα-ανθρώπινα σενάρια επιβίωσης.

ΜΕΤΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ: Ο ανυπεράσπιστος άνθρωπος.

 Κίσινγκερ: O Πούτιν, η νέα τάξη πραγμάτων και το νόημα του Τραμπ. ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ: Τι Υποχρεώνει τις ΗΠΑ Tελικά να Συνεννοηθούν με την Ρωσία;

 Τεχνητή Νοημοσύνη και Αυτοματισμός - Η Μεγάλη Επιτάχυνση.

Στη Γαλλία βγήκε η πρώτη κατοικία από ρομποτικό τρισδιάστατο εκτυπωτή.

 Η πρώτη συσκευή που “διαβάζει” την εσωτερική φωνή του ανθρώπου είναι εδώ! (βίντεο)

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι το όπλο του επόμενου Ψυχρού Πολέμου.

 Οι νέοι πόλεμοι μέχρι το 2040 - Η στρατιωτική ρομποτική και η νέα ισορροπία του τρόμου.

Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Το μέλλον μας με τεχνητή νοημοσύνη.

 Οι 15 κυριότερες τεχνολογικές τάσεις για το 2018.Πρώτη η τεχνητή νοημοσύνη.

 Τα ρομπότ αντικαθιστούν τα τρακτέρ και αλλάζουν τα πάντα στις καλλιέργειες.

Η θρησκεία της «αέναης ανάπτυξης» και του «τεχνολογικού μεσσιανισμού».

 Εξελικτική Ρομποτική: Η θεωρία του Δαρβίνου στα ρομπότ.

 Γιατί τα γερμανικά ρομπότ δεν έπληξαν την απασχόληση.

 'Ανθρωπος και ρομπότ: Η κανονιστική προσέγγιση μιας συναρπαστικής σχέσης.

 Η ηθική της μηχανής.

 H απειλή της τεχνητής νοημοσύνης είναι μπροστά μας.

Το καμπανάκι χτύπησε: σε δέκα χρόνια τίποτε δεν θα μοιάζει με το σήμερα.

 Τεχνητή Νοημοσύνη: Η επέλαση

 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ.

 Ζήστε για πάντα μεταφορτώνοντας τον εγκέφαλο σας σε υπολογιστή Sci-Fi?

 Η τεχνητή νοημοσύνη ως απειλή για την ανθρωπότητα


Νοημοσύνη-Τεχνητή

 Robot

   Άνθρωπος-Εξέλιξη